Нааста́так ’нарэшце, у канцы’ (Яруш.), на аста́так ’нарэшце’, на аста́тку ’у рэшце рэшт’ (Нас.). Ад аста́так, параўн. укр. наоста́нку, наоста́нці ’нарэшце, у канцы’, гл. астацца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Набра́нка 1 ’вымова, прачуханка’ (Нас., Байк. і Некр.). Відаць, ад рус. набранить ’насварыцца’.
◎ Набра́нка 2 (ныбрянка) ’сукенка з куплёнага (набранага) тавару’ (Бяльк.). Ад набраць ’купіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Непрыто́мны ’які страціў прытомнасць, знаходзіцца ў бяспамяцтве’ (Нас., Нік., Оч., Касп., Варл., Сл. ПЗБ, БРС, ТСБМ), ’які не кантралюе свае паводзіны’ (ТС). Ад прыто́мны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лушпе́кы ’лупіны сланечніка, гарбуза і да т. п.’ (малар., Нар. лекс.). Да лушпа́ (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко (Афікс. наз., 37), як лупе́ка ’тс’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лічба́н ’старажытная бронзавая манета; якая ўжываецца цяпер у прывесках на каралях’ (Нас.). Да лічма́н 1 (гл.). Назіраецца другаснае збліжэнне да слова лі́чба (Слаўскі, 4, 243).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мац! — выклічнік ад дзеяслова ма́цаць (гл.) (Нас.; мсцісл., Нар. лекс.). Укр. мац! ’тс’, балг. мац! ’мазь!’, мар. mac! ’бац!’. Бел.-укр. ізалекса. Да ма́цаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́чань (БРС, Гарэц., Нас., Шат., Байк. і Некр.), укр. учень, польск. uczeń, чэш. učeň. Ад *učьnjь па тыпу вя́зень (Махэк₂, 666; Брукнер, 593). Гл. вучыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́звалка ’тое ж, што і вызвал’ (Нас.), вызвалкі ’дапамога, пазыка’ (Нік., Оч.). Рус. смал. вы́зволка, укр. ви́зволка ’пазыка, дапамога’. Утварэнне ад вызвал з суф. ‑к‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́лічыць (БРС, Нас., Яруш., Касп., Шат., Бяльк.). Крукоўскі (Уплыў, 121) лічыць калькай рус. вычислить, але хутчэй гэта самастойнае ўтварэнне; параўн. польск. wyliczyć. Гл. таксама лічыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́пал ’выстрал; паленне (у печы)’ (Нас.). Рус. вы́пал ’дзеянне па дзеяслову выпаливать’, ’выстрал’, польск. wypał, в.-луж. wupał ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выпаліць (гл. паліць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)