ака́зія, ‑і, ж.

1. Зручны выпадак для паездкі або перасылкі чаго‑н. спадарожным транспартам. // Зручны, спрыяльны выпадак.

2. Нечаканае здарэнне, непрадбачаны выпадак. — Ого, вы сёння багата жывяце! — усклікнуў Сяргей. — Што ў вас за аказія такая, што трэба віном паліваць? Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даліка́ціцца, ‑качуся, ‑кацішся, ‑каціцца; незак.

Разм. Далікатна абыходзіцца з кім‑, чым‑н. Яшчэ і сёння між калгаснікаў ідуць спрэчкі аб тым, ці варта было гаціць такую процьму грошай на гэту механіку. Маўляў, чаго ўжо так далікаціцца з тымі каровамі... Палтаран.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

духата́, ‑ы, ДМ ‑хаце, ж.

Гарачае душнае надвор’е. Духата і пыл гарадскіх вуліц гналі людзей у поле, да мора, на чыстае паветра. Гартны. // Цяжкае, душнае паветра. Можа таму, што Параска сёння пякла хлеб, па ўсёй хаце стаяла духата. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пагрэ́ць, ‑граю, ‑грэеш, ‑грэе; зак., каго-што і без дап.

Грэць некаторы час. У хаце Святланка і без таго насядзелася. То няхай хоць сёння сонца яе пагрэе як мае быць. Васілёнак.

•••

Пагрэць рукі — тое, што і нагрэць рукі (гл. нагрэць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памі́нкі, ‑нак; адз. няма.

Абрадавы абед у памяць памёршага пасля хаўтур або праз пэўны тэрмін са дня смерці. Заплаканая ўдава і сваякі запрашалі на памінкі. Самуйлёнак. — Пане Жукоўскі! — нечакана для самога сябе сказаў Андрэй. — У нас сёння памінкі па бацьку. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папрыхо́дзіць, ‑даіць; ‑дзім, ‑дзіце, ‑дзяць; зак.

Прыйсці, прыбыць куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Цягнікі ўсе папрыходзілі. □ Рана вы нешта сёння папрыходзілі, — сказаў.. [Юрка], перш чым прывітацца. Пальчэўскі. К нам з чужых і далёкіх краёў Папрыходзілі хлопцы з вайны. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усла́віць, услаўлю, уславіш, уславіць; зак., каго-што.

Праславіць, усхваліць, апець. З усіх чалавечых армій Я сёння ўславіць хачу Тую, якая раўняецца, Тую, якая змагаецца — Па Ільічу. Макаль. Янка гукнуў: — Увага! Хлопцы! Уславім у валачобнай песні нашу мілую гаспадыню, Вольгу Сцяпанаўну. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усце́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак.

Знайсці для сябе задаволенне, уцеху ў кім‑, чым‑н., узрадавацца. Аднойчы Валодзя.. спаткаў знаёмага студэнта юрыдычнага інстытута Васю Жудро. Абодва прыяцелі вельмі ўсцешыліся. Новікаў. Глянь на свет, хай усцешыцца сэрца. Колькі светлае радасці сёння!.. Трус.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

муж м.

1. муж, супру́г; разг. (шутливо — ещё) благове́рный;

сёння прые́дзе мой м. — сего́дня прие́дет мой благове́рный;

2. уст. (деятель на каком-л. поприще) муж;

вучо́ны м. — учёный муж

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Бажні́ца ’ўсякі нехрысціянскі храм, акрамя яўрэйскага’ (Шат.); ’паліца або шафка пад абразамі’ (Касп.). Рус. божни́ца ’царква; язычаскі храм’, укр. божни́ця. Параўн. польск. bożnica (раней кожная царква; сёння толькі яўрэйская; Брукнер, 34), ст.-чэш. božnicě ’язычаскі храм’. Ад бог (гл.). Фасмер, 1, 184 (там і некаторая літ-pa), прыводзіць паралелі, якія тлумачаць значэнне ’язычаскі, яўрэйскі храм’: гоц. gudhûs іюдзейскі храм’, ст.-ісл. godahûs ’язычаскі храм’. Трубачоў (Этимология, 1965, 30) хоча бачыць сувязь паміж слав. božьnіса і іран. *bagina‑ ’храм’, што, аднак, досыць праблематычна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)