БА́РЫЙ
(лац. Barium),
Ba, хімічны элемент II групы перыяд. сістэмы, шчолачназямельны метал, ат. н. 56, ат. м. 137,33. Прыродны барый складаецца з 7 стабільных ізатопаў. Адкрыты ў 1774 як аксід барыю швед. хімікам К.Шэеле. Серабрыста-белы мяккі метал, tпл 727 °C, шчыльн. 3,78·103 кг/м³. Хімічна вельмі актыўны; на паветры акісляецца, з к-тамі ўтварае солі, пры награванні загараецца. У зямной кары змяшчаецца 5·10-2% па масе, існуе як мінерал барыт (асн. крыніца атрымання барыю і яго злучэнняў), вітэрыт і інш. Выкарыстоўваецца ў вакуумнай тэхніцы як паглынальнік, прысадка для антыфрыкцыйных сплаваў, чорных і каляровых металаў; у друкарскіх і падшыпнікавых сплавах.
т. 2, с. 326
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
обраба́тывать несов.
1. апрацо́ўваць;
обраба́тывать мета́лл апрацо́ўваць метал;
обраба́тывать статью́ апрацо́ўваць арты́кул;
2. (землю) апрацо́ўваць, урабля́ць;
3. (воздействовать на кого, что) разг. настро́йваць, угаво́рваць;
4. (с выгодой для себя делать) прост. абла́джваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лято́к, ‑тка, м.
1. Адтуліна ў доменнай печы, праз якую выпускаецца метал або шлак.
2. Адтуліна ў вуллі для вылету пчол. [Пчолы] на хвіліну спыняюцца ля самага краю лятка і куляй узлятаюць над кучаравым вішняком. Б. Стральцоў. // Адтуліна ў шпакоўні, дупле і пад. Да самай вялікай яблыні прыбіта жардзіна, на жардзіне — шпакоўня з бярозавай галінкай ля лятка. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звары́ць, звару, зварыш, зварыць; зак., што.
1. Прыгатаваць або атрымаць пры дапамозе варкі. Зварыць варэнне. Зварыць суп. Зварыць абед. // Вырабіць, выплавіць (метал). Зварыць сталь.
2. Зрабіць зварку чаго‑н.; злучыць шляхам зваркі. Зварыць рэйкі.
•••
Галава зварыла гл. галава.
Кашы (піва) не зварыш з кім — не дагаворышся з кім‑н.
Як варам зварыла — пра раптоўнае адчуванне млосці, знямогі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ДАМАДЗЕ́ДАВА,
горад у Расіі, цэнтр раёна ў Маскоўскай вобл. 56,5 тыс. ж. (1992). Засн. ў 1900. Чыг. станцыя. Вытв-сць буд. матэрыялаў (метал. канструкцыі, жалезабетонныя вырабы, цэгла і інш.); машынабуд., лёгкая, харч. прам-сць. Каля Д. адзін з асн. аэрапортаў Масквы — Дамадзедава.
т. 6, с. 24
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВУ́ЛВЕРГЕ́МПТАН
(Wolverhampton),
горад у цэнтр. ч. Вялікабрытаніі, паўн.-зах. прыгарад Бірмінгема. 247,5 тыс. ж. (1992). Буйнейшы горад і машынабуд. цэнтр «Чорнай краіны», якая ўваходзіць у канурбацыю Уэст-Мідлендс. Авіяц., прыладабуд., электратэхн., аўтамаб. прам-сць, вытв-сць метал. вырабаў, чорная і каляровая металургія.
т. 4, с. 290
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВА́КУУМНАЯ ПЛА́ЎКА,
плаўка металаў і сплаваў у вакууме (звычайна пры 100—0,1 Па). Дае магчымасць ачысціць метал ад газаў, лятучых прымесяў, неметал. уключэнняў, таму гэты метад выкарыстоўваюць у вытв-сці металаў для асабліва адказных вырабаў. Ажыццяўляецца ў дугавых, індукцыйных, электронна-прамянёвых вакуумных пячах.
т. 3, с. 465
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
акты́ній
(н.-лац. actinium, ад гр. aktis, -inos = прамень)
радыеактыўны хімічны элемент, серабрыста-белы метал, які здабываецца з уранавай руды.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дыспро́зій
(н.-лац. disprosium, ад гр. dysprositos = цяжкадаступны)
хімічны элемент, рэдказямельны метал сям. лантаноідаў выкарыстоўваецца як кампанент спецыяльных магнітных сплаваў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
металатэрмі́я
(ад метал + -тэрмія)
працэс выдзялення металу са злучэнняў з іншымі металамі шляхам павышэння тэмпературы плаўлення (гл. алюмінатэрмія і сілікатэрмія).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)