прыкры́цце, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыкрыць, прыкрыцца.
2. Ахова, абарона. — Ваша задача — вывесці з блакады ўсё насельніцтва, хворых і раненых, стварыўшы для гэтай мэты групы прыкрыцця. Шчарбатаў.
3. Прадмет, збудаванне, месца, якое ахоўвае, прыкрывае ад чаго‑н. Стаць пад прыкрыцце. □ Мы са свайго прыкрыцця любаваліся кожным рухам гэтага дужага і прыгожага стварэння. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́рка, ‑і, ДМ арцы; Р мн. арак; ж.
1. Дугападобнае перакрыцце праёма ў сцяне (акна, дзвярэй) або пралёту паміж дзвюма апорамі слупамі, устоямі моста і інш. Ля ўзбярэжжа.. [Нэля] міжвольна павярнулася ў бок чыгункі і ўбачыла сталёвыя аркі моста, што навіслі над ракою. Лупсякоў.
2. Дэкаратыўнае збудаванне ў выглядзе варот, з праездамі, завершанымі скляпеннем. Трыумфальная арка.
[Іт. arco ад лац. arcus — дуга.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапра́ва, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. пераправіць 2 (у 1 знач.); пераход, пераезд (звычайна цераз раку). З кожным крокам пераправа станавілася ўсё больш небяспечнай. Краўчанка.
2. Месца, дзе перапраўляюцца на другі бераг. Звярнуўшы налева, аўтобус стаў у доўгую чаргу машын каля пераправы. Грахоўскі. // Спецыяльнае збудаванне, прыстасаванне, якое дае магчымасць пераправіцца на другі бераг. Навесці пераправу. Пантонная пераправа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́рак, ‑рка, м.
Тое, што і ворчык.
бара́к, ‑а, м.
Лёгкае збудаванне для часовага жылля, бальнічных мэт. Хвала студэнцкаму бараку — Прытулку нашых дум і мар! Аўрамчык. Горад яшчэ ляжаў у руінах. Людзі жылі ў бараках і зямлянках. Асіпенка. Такім я і запомніў яго з тых далёкіх год вайны, калі Ганс Кегель заходзіў зрэдку да нас, у барак. Сачанка.
[Фр. baraque.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАДАВО́Д,
гідратэхнічнае збудаванне для падачы вады да месца яе спажывання. Бываюць замкнёнага (трубаправоды, тунэлі) і незамкнёнага (каналы, латкі) папярочнага сячэння. Рух патоку вады напорны або безнапорны (самацёкам). Асн. характарыстыка — прапускная здольнасць (расход вады), якая вызначае памеры папярочнага сячэння. Адрозніваюць вадаводы энергетычныя (дэрывацыйныя і турбінныя; падача вады да ГЭС), асушальныя, арашальныя, сістэм водазабеспячэння. Вырабляюць са сталі, жалезабетону (у т. л. папярэдне напружанага), драўніны і інш.
т. 3, с. 432
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
трамплі́н
(фр. tremplin)
1) спартыўнае збудаванне або прыстасаванне для адштурхоўвання пры скачках (напр. лыжны т.);
2) перан. зыходны пункт для якой-н. дзейнасці.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
капта́ж
(фр. captage, ад лац. captare = хапаць, лавіць)
заключэнне ў трубу, калодзеж або іншае збудаванне падземнай крыніцы вадкасці або газу з мэтай іх найбольш поўнага выкарыстання.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
трамплі́н
(фр. tremplin)
1) спартыўнае збудаванне або прыстасаванне для павелічэння шляху палёту спартсмена пры скачках (напр. лыжны т.);
2) перан. зыходны пункт для якой-н. дзейнасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
трэк
(англ. track)
1) спартыўнае збудаванне з кругавой трасай для трэніровак і спаборніцтваў па вела- і мотаспорту;
2) фіз. след, які пакідае зараджаная часціца ў рэчыве.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Жальня́ ’могілкі’ (Шпіл.), жальні́к ’тс’ (Яшкін). Рус. паўн. жальник, польск. żalnik ’тс’. Выгонная (Бел.-польск. ізал., 24–26) звязвае з жалець (гл.), г. зн. са спальваннем трупаў, насуперак Львову (Очерки по лексике памятников ст.-слав. письменности, 1966, 103; ЭИРЯ, 5, 66–68), які лічыў, што жаль(ник) абазначала надмагільнае збудаванне там, дзе адсутнічала спальванне трупаў. Міклашыч (406), Брукнер (661) лічылі, што адпаведныя словы якраз абазначаюць месцы спальвання трупаў. Наяўнасць жа́лець ’тлець’ пацвярджае гіпотэзу Міклашыча і Брукнера, якія аб гэтым слове не ведалі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)