самарда́к, ‑а, м.
Разм.
1. Груб. Удар па твары. Даць самардака.
2. Хвароба ў роце, пры якой баляць сківіцы. Самардак у роце — есці нельга.
3. Пануры, упарты, маўклівы чалавек. Глядзіць спадылба, як той самардак.
4. Упартасць, маўклівасць. Трэба самардака выгнаць з яго.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тваро́г, ‑рагу, м.
Прадукт харчавання, які атрымліваецца з кіслага малака пры аддзяленні ад яго сыроваткі пасля адтоплівання. Тлусты тварог. □ Маці есці пакідала Ды йшла ў камору па другое, Яшчэ больш смачнае, ядкое, І тарабаніла сюды Для заканчэння ўжо яды Тварог, запраўлены смятанай. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трая́кі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да трох крыніц; які праяўляецца ў трох выглядах, відах. Траякая выгада. Траякае значэнне. □ — А ты, дуда, які хлеб хочаш есці? — запытаў дзед Самуіла і пасадзіў хлопца сабе на калена. — Ёсць траякі: чорны, белы і ніякі. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ядкі́, ‑ая, ‑ое.
Абл. Які са смакам есца, ахвотна з’ядаецца; смачны, пажыўны. Як верашчака ў дно спадала, То маці есці пакідала Ды йшла ў камору па другое, Яшчэ больш смачнае, ядкое, І тарабаніла сюды Для заканчэння ўжо яды Тварог, запраўлены смятанай. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аб’яё́даць, абаёдаць ’есці з прагнасцю’ (Бяльк.) < *oboědati. Параўн. рэканструкцыю семантыкі прасл. obědъ (гл. абед) як найбольш поўнага прыёму ежы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жарля́ць, пажарляць, жерляць ’есці, жэрці’ (Нас.). Дзеяслоў утвораны з суфіксам ‑аць на базе назоўніка жарло́ ’зяпа’ (гл. жарло́ 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Маказоб, моказо́б ’вельмі дробныя мошкі’ (ТС). Відаць, балтызм. Параўн. літ. makataĩ ’машкара’, žė́béti ’прагна есці губамі’. Утварэнне накшталт ⁺мошкаедзь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мурцава́ць ’есці з вялікім апетытам’ (КЭС, лаг.). Балтызм. Параўн. літ. mùrdyti ’запіхваць’, ’таўчы’. Зычны ‑ц‑ пад уплывам мурцоўка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Натрубі́цца ’наесціся да адвалу, да болі ў жываце’ (полац., Нар. сл.), экспр. ’напіцца’ (ТС). Да трубі́ць — іранічна ’есці, піць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паяду́ха ’вадкая страва’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Да па‑яда́ць < е́сці (гл.). Аналагічнае аддзеяслоўнае ўтварэнне — рус. похлёбка (< по‑хлеба́ть).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)