п. це́раз мост закры́ты — прохо́д че́рез мост закры́т;
го́рны п. — го́рный прохо́д;
○ за́дні п. — анат. за́дний прохо́д;
◊ не дава́ць ~ду — не дава́ть прохо́да
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прахо́дм. Dúrchgang m -(e)s, -gänge; Passáge [-ʒə] f -, -n;
го́рны прахо́д Gebírgspass m -es, -pässe;
прахо́д забаро́нены! Dúrchgang verbóten!;
за́дні прахо́данат.Áfter m -s, -;
мне ад яго́ прахо́ду няма́ er lässt mir kéine Rúhe; er verfólgt mich auf Schritt und Tritt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БАДГАСТА́ЙН
(Badgastein),
бальнеалагічны і горнакліматычны курорт у Аўстрыі. На Пд ад г. Зальцбург ва Усх. Альпах на выш. каля 1000 м. Развіваецца з 14 ст., міжнар. вядомасць набыў у 19 ст. Клімат горны, з мяккай зімой і халаднаватым летам. Каля 20 крыніц тэрмальных (да 50 °C) радонавых мінер. водаў (адкрыты ў 7 ст.), якія выкарыстоўваюць пры лячэнні органаў руху і апоры, кровазвароту, нырак і мочаправодных шляхоў. Спелеатэрапію (пры хваробах суставаў, сасудаў, перыферычнай нерв. і эндакрыннай сістэм) праводзяць у штольнях з павышанай радыеактыўнасцю паветра. Цэнтр міжнар. турызму і зімовага спорту.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАРЫ́САЎШЧЫНСКІ МЕТАЛУРГІ́ЧНЫ ЗАВО́Д.
Дзейнічаў на Беларусі ў 1854—81 у маёнтку Барысаўшчына паблізу в. Чарняўка Барысаўскага р-на Мінскай вобл. Працаваў на пакладах мясц. балотных рудаў. У 1863 дзейнічалі 4 паравыя машыны, домна, у 1868 — 3 домны, пудлінгавая печ, вагранка, 2 крычныя горны. Вырабляў чыгун, жалеза (пудлінгавае, паласавое, шыннае, круглае, квадратнае), у 1863—72 — адліўкі, машыны, у т. л. паравыя. Працавала 437 чал., выплаўлялася да 120 тыс. пудоў чыгуну (1867), штогод выраблялася па 20—72 тыс. пудоў сталі і жалеза. На Усерасійскай выстаўцы (Масква, 1870) прадукцыя адзначана бронзавым медалём.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АВЕ́РНЬ
(Auvergne),
гістарычная правінцыя, эканам. раён у цэнтр.ч. Францыі. Уключае дэпартаменты Канталь, Пюі-дэ-Дом, Алье, Верхняя Луара. Гал. горад Клермон-Феран. Пл. 26 тыс.км². 1,3 млн.ж. (1982). Рэльеф горны, парэзаны далінамі рэк. У сельскай гаспадарцы пераважае мясная жывёлагадоўля. У далінах вырошчваюць збожжавыя, цукр. буракі, бульбу, вінаград. З-ды па вытв-сці аўташын, станкоў, веласіпедаў, пластмас, перапрацоўцы с.-г. сыравіны (Клермон-Феран), чорная металургія (г. Манлюсон), тэкст., гарбарныя, папяровыя, сыраварныя, абутковыя прадпрыемствы. ГЭС. Курорты на базе мінер. крыніц (у т. л.Вішы).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВА́ХРУШАЎ Валянцін Аляксандравіч
(н. 28.2.1919, в. Выстаўка Спірыдонаўская Вілягодскага р-на Архангельскай вобл., Расія),
бел. геолаг. Д-ргеал.н. (1964), праф. (1971). Скончыў Свярдлоўскі горныін-т (1943). Працаваў у Сібірскім аддз. Расійскай АН. З 1978 у Гомельскім ун-це. Навук. працы па мінералогіі, петраграфіі і геахіміі горных парод і радовішч карысных выкапняў Урала і Сярэдняй Азіі, Зах. і Усх. Сібіры, Беларусі. Упершыню вылучыў скарнава-рудную фармацыю як самаст. генетычны тып залатарудных радовішч. Сааўтар адкрыцця новага мінералу — шабыніту.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГУ́БКІН Іван Міхайлавіч
(21.9.1871, в. Пазнякова Уладзімірскай вобл., Расія — 21.4.1939),
савецкі вучоны ў галіне геалогіі і горнай справы. Акад.АНСССР (1929). Скончыў Пецярбургскі горныін-т (1910). З 1920 праф., з 1922 рэктар Маскоўскай горнай акадэміі. З 1930 рэктар Маскоўскага нафтавага ін-та. У 1936 віцэ-прэзідэнт АНСССР. Распрацаваў навук. асновы тэорыі паходжання нафты і ўмоў утварэння яе радовішчаў. Абгрунтаваў і ўкараніў геафіз. метады разведкі Курскай магн. анамаліі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Во́страў (БРС, КТС, Касп., Яруш., Яшк.), во́страва ’поле паміж лугамі’ (Яшк.). Рус.о́стров, укр.о́стрів, ст.-рус., ст.-слав.островъ ’востраў’, польск.дыял.ostrów ’участак поля пасярод сенажаці’, каш.ostróv ’узвышанае месца на полі або на сенажаці’, чэш., славац.ostrov, балг.о́стров, серб.-харв.о̏стрво, славен.ostróv, в.-луж.wotrow, н.-луж.wótšow, палаб.våstrüʼv. Прасл.o‑strovъ ’тое, што абцякаецца, рачны востраў’. Да струмень (гл.). Роднаснымі з’яўляюцца літ.sravà ’цячэнне, крывацёк’, prasrava ’цячэнне вады’, лат.stràva ’цячэнне’. З іншай ступенню вакалізму: літ.srovė̃, strovė̃ ’цячэнне’, лат.stràva, strāve ’тс’, усх.-літ.sraujà, ст.-інд.girisravā ’горны паток’ (Міклашыч, 318; Траўтман, 279 і наст.; Фасмер, 3, 165). Параўн. у семантычных адносінах серб.-харв.ȍtok ’востраў’. Асаблівасці семантыкі слова востраў у бел. мове гл. Талстой, Геогр., 116 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перала́з, пэрэла́зы ’ход цераз паркан, плот’ (Нас., ТСБМ, Гарэц., Янк. 3., Бес., Федар., Касп., Растарг.), ’лавачка ў плоце ў тым месцы, дзе пералазяць праз яго’ (зах.-палес., Нар. сл.; ТС), ’плот з жэрдак’ (ц.-палес., Нар. сл.; драг., Сл. Брэс.; Ян.; пін., іван., ЛА, 4); ’месца ў плоце, дзе пералазяць’ (усх.-палес., Нар. сл.); ’нізкая агароджа вакол пчальніка’ (Нас.); перала́зы ’варотны ў двор’ (Сцяшк. Сл.). Укр.перела́з ’месца, дзе пералазяць праз пляцень’; рус.перела́з ’лавачка ў плоце, дзе пералазяць’; польск.prełaz ’месца, дзе пералазяць; лавачка, сходцы для пералазання на другі бок’, н.-луж.pśelězk, чэш.přelez, přílazek, славац.prielaz ’тс’, славен.prelàz ’горны праход, перавал’, серб.-харв.пре́лаз ’пераход, пераезд; брод’, макед.прелез ’лаз, пралаз’, балг.пре́лез ’пералаз, пераезд, пераход’. Прасл.*per‑lazъ/per‑lězъ. Да пера- і ле́зці, ла́зіць, ла́заць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
gate
[geɪt]
n.
1) варо́ты pl. only, бра́ма f., ве́сьніцы pl. only.
small gate — ве́сьнічкі, варо́тцы; бра́мка, фо́ртка f.
2) увахо́д -у m. (у пло́це, муры́)
3) заста́ва f., шлягба́ўм -а m.
4) го́рны прахо́д
5) шлюз -а m. (у га́ці, трубе́)
get the gate, Sl. — быць зво́льненым
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)