Рызі́ны ’галёшы’ (гом., добр., чач., ветк., кам., жлоб., ЛА, 2), рэзі́на ’гумовы абутак’ (ПСл). Утворна ад рызі́на ’гума’ (гл.) у выніку метанімічнага пераносу назвы рэчыва, з якога зроблены прадмет, на сам прадмет; параўн. фу́тра ’шкура звера’, ’зімовая вопратка з такіх шкур’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазакіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і пазакі́дваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1. каго-што. Ускінуць на што-н. або закінуць куды-н. усё, многае.
П. стары абутак на гарышча.
2. што. Кінуўшы, палажыўшы не на сваё месца, згубіць усё, многае (разм.).
П. інструменты.
3. што. Адкінуць, адвесці (частку цела, аддзенне і пад.) убок, уверх, уніз.
П. рукі назад.
4. што. Кідаючы, запоўніць ці прыкрыць усё, многае.
П. ямы зямлёй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дра́цца, дзяру́ся, дзярэ́шся, дзярэ́цца; дзяро́мся, дзераце́ся, дзяру́цца; дзяры́ся; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Раздзірацца на кавалкі, шматкі.
Папера лёгка дзярэцца.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зношвацца да дзірак, станавіцца непрыгодным.
Па такой дарозе абутак хутка дзярэцца.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Знімацца, адрывацца, адставаць.
Дзяры лыка пакуль дзярэцца (прыказка).
4. Драпаць адзін аднаго.
Каты дзяруцца.
5. Наносіць каму-н. драпіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
жано́чы же́нский; (предназначенный для женщины — ещё) да́мский;
~чая хі́трасць — же́нская хи́трость;
ж. абу́так — же́нская (да́мская) о́бувь;
○ ~чая ры́фма — же́нская ри́фма;
ж. род — же́нский род;
~чае пыта́нне — же́нский вопро́с;
~чыя хваро́бы — же́нские боле́зни
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
абтапта́цца, ‑топчацца; зак.
1. Тое, што і утаптацца. На двары пахла яшчэ смалой, ля зруба не абтаптаўся жвір.. і ён разносіўся нагамі па ўсім двары. Пташнікаў.
2. Знасіць, стаптаць абутак. [Рыгор] складна прыгаворваў, што ідуць яны [сваты].. здалёку, доўга хадзілі-блудзілі, шукалі-пыталі, абмачыліся і абтапталіся, нацярпеліся і нагараваліся. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бадзя́ць ’пэцкаць, валачыць’ (Др.-Падб.), ’неахайна адносіцца, насіць (адзенне, абутак)’ (Янк. Мат.). Не вельмі яснае слова. Можна выказаць дагадку аб сувязі з бадзя́цца, бада́ццэ (гл.), дакладней, аб паходжанні гэтых дзеясловаў ад агульнай асновы бад‑ (< обад‑ < об‑вад‑; *vaditi ’перашкаджаць’ → ’рабіць дрэнна, псаваць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́буй ’абутак’ (Бяльк., Гарэц., Сцяшк., З нар. сл., Мат. Гом.). Рус. вяц. о́буй, чэш. дыял. vobuj ’тс’. Да абуць (гл.) з суф. ‑jь (Вахрас, Наим. об., 132 і наст.). З гэтай суфіксацыяй, відавочна, даволі архаічнае ўтварэнне (Гл. SP, 1, 80 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клі́катні ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, балтызм. Параўн. літ. klypkė ’зношаны драўляны чаравік’, які стаў крыніцай для бел. кліпанікі (гл.). Тады клі‑ KaąeHb < *klipk‑at‑ьnъ. Гэта даволі складаная рэканструкцыя не можа лічыцца дастаткова надзейнай. Параўн. таксама кліп‑ кліп (гл.).⇉'
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абнасі́цца
1. ábgenutzt sein, (sich) verschléißen* vi (s); sich ábtragen*, schäbig sein [wérden] (пра вопратку);
2. (зрабіцца зручным) bequém wérden; (пра абутак тс) sich éintragen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
używany
używan|y
ужываны; карыстаны; выкарыстаны; ужыты;
odzież ~a — ужыванае (ношанае) адзенне;
obuwie ~e — ужываны (ношаны) абутак
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)