насу́праць і насупро́ць, прысл. і прыназ.

1. прысл. Прама перад кім-, чым-н., на процілеглым баку.

Ён жыве н.

2. прысл. Наперакор, нязгодна з кім-, чым-н. (разм.).

Гаварыць н.

Рабіць усё н.

3. прыназ. з Р. Указвае на прадмет або асобу, перад якімі на процілеглым баку што-н. размяшчаецца.

Сядзець н. акна.

4. прыназ. з Р і Д. Наперакор каму-, чаму-н., нязгодна з кім-, чым-н.

Н. жаданням.

Н. волі бацькі.

5. прыназ. з Р. Указвае на тэрмін, адрэзак часу, перад якім што-н. існуе, адбываецца ці павінна адбыцца.

Паехаць у горад н. ночы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пан, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. У старой Чэхіі, Польшчы, Літве, дарэвалюцыйнай Беларусі і Украіне: заможны феадал, буйны землеўласнік (памешчык, дваранін і пад.), а таксама зварот да яго.

Жыць як пан або панам (перан.: жыць у багацці і раскошы; разм.).

2. Пра чалавека, які ўхіляецца ад працы сам і мае моду перакладваць работу на іншых (разм.).

Сядзець як пан або панам (перан.: гультаяваць, нічога не рабіць; разм.).

3. Форма ветлівага звароту да мужчын у Польшчы, Чэхіі і інш. краінах (дадаецца да прозвішча, імя, службовага тытула і пад.).

Паважаныя дамы і паны!

|| ж. па́ні, нескл.

|| прым. па́нскі, -ая, -ае.

П. двор.

Панскія замашкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

крук, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Металічны ці драўляны стрыжань з загнутым тупым канцом.

Павесіць паліто на к.

2. Кароткі металічны прут, загнуты на адным канцы і прымацаваны другім канцом да каната, вяроўкі і пад. для падчэплівання і перамяшчэння грузаў.

К. пад’ёмнага крана.

3. Зашчэпка на дзвярах у форме загнутага на канцы металічнага прута, які накідваецца на прабой.

Узяць дзверы на к.

4. Лішняя адлегласць пры хадзьбе кружным шляхам.

◊

Крукам галавы (носа) не дастаць (разм., неадабр.) — пра вельмі ганарыстага чалавека.

Сагнуць у крук каго (разм.) — прымусіць падпарадкавацца.

Сядзець крукам (разм.) — вельмі старанна рабіць што-н. (звычайна седзячы).

|| прым. крукавы́, -а́я, -о́е (спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

усё¹, прысл.

1. Увесь час, заўсёды, пастаянна.

Ён усё заняты.

2. Да гэтага часу.

Ён усё яшчэ вучыцца.

3. Толькі, выключна.

Справа расстроілася, і ўсё з-за вас.

4. У спалучэнні са словамі, якія абазначаюць змену прыметы ці нарастанне яе.

Вецер усё мацнее.

Усё больш і больш змяркалася.

5. У спалучэнні з вышэйшай ступенню і злучнікам «чым» служыць для ўзмацнення процістаўлення.

Занятак не вельмі што, але ўсё лепш, чым сядзець склаўшы рукі.

6. Аднак, тым не менш.

Як ён ні стараецца, а ўсё не атрымліваецца.

◊

Усё ж, усё ж такі — тым не менш.

Ён усё ж або ўсё ж такі не паехаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Му́ркаць, му́ркнуты, мурну́ць, муркота́ць ’ціха вурчаць, утвараючы гукі «мур-мур» (пра ката)’, ’мармытаць, бурчаць, гаварыць сабе пад нос’ (ТСБМ, Выг. дыс., ТС; З нар. сл., ігн., шальч., Сл. ПЗБ), ’паціху падаваць голас’ (ТС). Укр. му́ркати, му́ркнути, муркота́ти ’тс’. Бел.-укр. ізалекса. Балтызм. Параўн. літ. mur̃kti, murkúoti, murksóti ’мурлыкаць’, ’сядзець прыжмурыўшыся’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 85). Сюды ж пін. му́рка ’мянушка сабакі’ (КЭС). Спрошчана як гукапераймальнае тлумачыць паходжанне Васілеўскі (Прадукт. тыпы, 72, 79). Гэтак жа і аўтары ЕСУМ (4, 538).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

sun

[sʌn]

1.

n.

1) со́нца n.

2) со́нечнае сьвятло́ й цяпло́

to sit in the sun — сядзе́ць на со́нцы

2.

v.t. (-nn-)

выстаўля́ць на со́нца; грэць, сушы́ць на со́нцы

•

- from sun to sun

- under the sun

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

koza

koz|a

ж.

1. каза;

2. каталажка;

siedzieć w ~ie — сядзець у каталажцы;

raz ~ie śmierć — адна казе смерць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

адсе́яцца, ‑сеюся, ‑сеемся, ‑сеецца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца шляхам прасейвання. Вотруб’е адсеялася ад мукі.

2. Кончыць сяўбу. Платон усміхаецца: «Во адсеемся, тады на цэлы тыдзень вазьму адгул». Асіпенка. // Перастаць сеяць па якой‑н. прычыне. [Корбут:] — Адсеяўся я, Васіль... Цяпер буду сядзець тут на беразе з вудаю... Савіцкі.

3. перан. Выбыць з ліку, складу чаго‑н. [Кавалеўскі:] — Я праглядаў вашы зводкі. У вас адсеялася тысяча семсот чалавек. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засяда́ць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Сабраўшыся, рашаць якія‑н. пытанні; праводзіць пасяджэнне. Бюро засядае. □ Камісія, на чале з прадстаўніком з Мінска, засядала ў кабінеце дырэктара. Васілевіч. // Удзельнічаць у пасяджэнні. Засядала Кацярына Дэлегаткай у Крамлі. Броўка.

засяда́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да засесці (у 1, 4 знач.).

2. Урачыста сядзець па пачэсным месцы. Марылька дзевачак сабрала. Сабраўшы, у радочак саджала, Сама ўсіх вышэй засядала. З нар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памі́ж предлог, см. між;

◊ п. двух агнёў — ме́жду двух огне́й;

чыта́ць п. радко́ў — чита́ть ме́жду строк;

п. не́бам і зямлёй — ме́жду не́бом и землёй;

сядзе́ць п. двух крэ́слаў — сиде́ть ме́жду двух сту́льев

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)