ца́рства, ‑а, н.

1. Дзяржава, якой кіруе цар. Маскоўскае царства. □ — Ах, — кажа .. [царская дачка], — муж мой нарачоны, зноў ідзе на наша царства вялікае войска. Якімовіч.

2. Праўленне цара (царыцы); цараванне.

3. перан.; чаго або якое. Сфера, вобласць прыроды; свет. Жывёльнае царства. □ Вялікі цяністы, шырока раскінуты па абодва бакі дарогі, .. [сад] стварае цудоўную панараму багатага расліннага царства. «Беларусь». Незлічонае птушынае царства на розныя галасы славіла радасць існавання, першы майскі дзень. Мележ. А ледзь толькі з поўдня ці захаду дыхне цёплы ветрык і ў памякчэўшым паветры закружацца «белыя мухі», мяккім абрусам засцілаючы наваколле, як усё падводнае царства прыходзіць у рух. Матрунёнак. // Месца, дзе пануюць або пераважаюць тыя ці іншыя з’явы; адна з сфер рэчаіснасці. Царства вятроў. □ — Зараз я вас у грыбное царства завязу, — сказаў дзядзька Мікола. Хомчанка. І амаль кожны назаве ў ліку тых, хто назаўсёды застаўся ў памяці, свайго першага бібліятэкара, чалавека, які навучыў нас любіць літаратуру, дапамог пазнаць невычэрпныя духоўныя скарбы, які ўпершыню адкрыў нам чароўныя таямніцы кніжнага царства. «Звязда». Усюды бярвенні — доўгія і кароткія, тоўстыя і тонкія. Штабялямі складзены дошкі. Сапраўднае царства драўніны! В. Вольскі.

•••

Бабскае царства (іран.) — аб пераважнай большасці жанчын дзе‑н.

Вечнае царства — пра рай.

Вянчацца на царства гл. вянчацца.

Мёртвае царства (нар.-паэт.) — пра той, замагільны свет.

Пусціць (адправіць) у царства нябеснае — забіць, застрэліць. [Таццяна:] — Уцякаў, сволач. Пусціла ў царства нябеснае... Навуменка.

Соннае царства — спакой, цішыня, калі ўсе спяць.

Трыдзевятае (трыдзесятае) царства (нар.-паэт.) — вельмі далёкая краіна, зямля.

Царства нябеснае каму — ужываецца пры ўпамінанні нябожчыка як нежаданне яму замагільнага жыцця. Стараста ўздыхнуў. — Добрая жанчына была Хрысціна. Царства ёй нябеснае, — і перахрысціўся. Нізавошта загінула... Шамякін.

Цёмнае царства — сімвал невуцкага, некультурнага, коснага грамадскага асяроддзя.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Macht

f -, Mächte

1) сі́ла, магу́тнасць, моц; уплыў; ула́да

die ~ der Gewóhnheit — cíла звы́чкі

die ~ gewínnen* — набы́ць ула́ду

j-m séine ~ fühlen lássen* — даць каму́-н. адчу́ць сваю́ ўла́ду

séine gánze ~ áufbieten* — пусці́ць у ход усю́ сваю́ ўла́ду

die ~ an sich (A) réißen* — захапі́ць ула́ду

an die ~ gelángen [kómmen*] — прыйсці́ да ўла́ды

an die ~ bríngen* — прыве́сці да ўла́ды

2) дзяржа́ва

die verbündeten Mächte — саю́зныя дзяржа́вы

3) во́йска, во́йскі

die bewáffnete ~ — узбро́еныя сі́лы

◊ ~ geht vor Recht — ≅ пра́ва на баку́ мо́цнага [ду́жага]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Grund

m -(e)s, Gründe

1) гле́ба, грунт

der ~ und Bóden — зямля́, зяме́льнае вало́данне, землеўлада́нне

2) дно

ein Schiff in den ~ bóhren — патапі́ць карабе́ль, пусці́ць карабе́ль на дно

das Schiff sinkt [geht] zu ~e — карабе́ль ідзе́ на дно

3) падста́ва, прычы́на

von ~ aus — грунто́ўна, карэ́нным чы́нам

im ~e genómmen — па су́тнасці

man hat állen ~ ánzunehmen* — ёсць усе́ падста́вы меркава́ць

dazú liegt áller ~ zuvór — на гэ́та ма́юцца ўсе́ падста́вы

Gründe géltend máchen — выстаўля́ць прычы́ны

◊ in ~ und Bóden — канчатко́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

ко́рень в разн. знач. ко́рань, -ня м.;

сла́дкий ко́рень бот. чарнако́рань;

са́харный ко́рень бот. цукро́вы ко́рань;

квадра́тный ко́рень мат. квадра́тны ко́рань;

куби́ческий ко́рень мат. кубі́чны ко́рань;

показа́тель ко́рня мат. пака́зчык ко́раня;

знак ко́рня мат. знак ко́раня;

извлече́ние ко́рня мат. здабыва́нне ко́раня;

ко́рень сло́ва грам. ко́рань сло́ва;

◊

вы́рвать с ко́рнем вы́рваць з ко́ранем;

пусти́ть ко́рни пусці́ць карані́ (карэ́нне);

в ко́рне у ко́рані;

на корню́ (о хлебе) на ко́рані; (о лесе) на пні;

красне́ть до корне́й воло́с чырване́ць па са́мыя ву́шы (да са́мых вушэ́й);

смотре́ть в ко́рень глядзе́ць у ко́рань;

запря́чь ло́шадь в ко́рень запрэ́гчы каня́ ў агло́блі;

ходи́ть в корню́ ≅ хадзі́ць у агло́блях;

ко́рень зла ко́рань зла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

лоб (род. ілба́, (после гласных) лба) м. лоб;

◊ у лоб — в лоб;

л. у л. — лоб в лоб;

з-пад ілба́ — исподло́бья;

ме́дны л. — презр. ме́дный лоб;

на лбе напі́сана — на лбу напи́сано;

хоць у л. страля́й — хоть в лоб стреля́й;

запіса́ць на лбе — записа́ть на лбу;

сутыкну́ць ілба́мі — столкну́ть лба́ми;

забры́ць л. — (каму) забри́ть лоб (кому);

аж во́чы на л. ле́зуць (выла́зяць) — глаза́ на лоб ле́зут;

пусці́ць (сабе́) ку́лю ў лоб — пусти́ть (себе́) пу́лю в лоб;

падста́віць (свой —) л. подста́вить (свой) лоб;

ілбо́м сцяну́ не праб’е́ш — посл. лбом стены́ (сте́ну) не прошибёшь;

заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́ — посл. заста́вь дурака́ бо́гу моли́ться — он и лоб расшибёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

рабо́та ж., в разн. знач. рабо́та;

р. машы́ны — рабо́та маши́ны;

р. сэ́рца — рабо́та се́рдца;

у мяне́ мно́га ~ты — у меня́ мно́го рабо́ты;

адзі́нка ~ты — физ. едини́ца рабо́ты;

се́льскагаспадарчыя ~ты — сельскохозя́йственные рабо́ты;

фартыфікацы́йныя ~ты — воен. фортификацио́нные рабо́ты;

здаць ~ту ў тэ́рмін — сдать рабо́ту в срок;

р. вядо́мага мастака́ — рабо́та изве́стного худо́жника;

пісьмо́вая р. — пи́сьменная рабо́та;

дыва́н то́нкай ~ты — ковёр то́нкой рабо́ты;

○ прымусо́выя ~ты — принуди́тельные рабо́ты;

◊ р. гары́ць у рука́х — рабо́та гори́т в рука́х;

пусці́ць у ~ту — пусти́ть в рабо́ту;

гэ́та не р. — э́то не де́ло;

~ты па го́рла — рабо́ты по го́рло;

браць у ~ту — брать в оборо́т (в рабо́ту);

р. з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

blow​3 [bləʊ] v. (blew, blown)

1. ве́яць, дзьмуць, дзьму́хаць;

It is blowing a gale. Будзе бура.

2. гнаць (ветрам), разве́йваць; здзіма́ць, здзьму́хваць;

My hat blew off. Мой капялюш здзьмула ветрам.

3. свіста́ць; гудзе́ць;

The referee blew his whistle. Суддзя свіснуў у свісток.

4. : blow one’s nose смарка́цца, вы́смаркацца

5. infml (on) тра́ціць, марнатра́віць (грошы)

6. выдзіма́ць;

blow bubbles пуска́ць бу́рбалкі;

blow glass выдзіма́ць шкляны́я вы́рабы

♦

blow a kiss пасла́ць паве́траны пацалу́нак;

blow hot and cold (about smth.) infml вага́цца, пастая́нна мяня́ць свае́ по́гляды;

blow smb.’s mind infml хвалява́ць, узбуджа́ць, шакі́раваць каго́-н.;

blow one’s own trumpet/horn infml выхваля́цца;

blow one’s top BrE, infml мо́цна раззлава́цца;

blow the whistle on smth. infml палажы́ць кане́ц чаму́-н.

blow about [ˌbləʊəˈbaʊt] phr. v. раскі́дваць, разве́йваць;

The wind was blowing about her hair. Вецер развейваў яе валасы.

blow away [ˌbləʊəˈweɪ] phr. v. infml

1. застрэ́ліць

2. ура́зіць; ашчаслі́віць

blow in [ˌbləʊˈɪn] phr. v. infml нечака́на з’яві́цца;

Look who’s just blown in! Глянь, каго прынесла!

blow out [ˌbləʊˈaʊt] phr. v. задзьму́ць, затушы́ць (лямпу, свечку)

♦

blow out one’s brains пусці́ць сабе́ ку́лю ў лоб

blow over [ˌbləʊˈəʊvə] phr. v. суніма́цца, міна́ць, прахо́дзіць;

The scandal will soon blow over. Скандал хутка пройдзе.

blow up [ˌbləʊˈʌp] phr. v.

1. узрыва́ць; узрыва́цца; разбура́ць; разбура́цца

2. надзьму́ць паве́трам (шыну)

3. раздува́ць, перабо́льшваць;

Newspapers blew up the affair. Газеты раздулі справу.

4. (at) раззлава́цца, узлава́цца; свары́цца

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

niebo

nieb|o

н.

1. неба;

na ~ie — у небе;

pod gołym ~em — пад адкрытым небам;

2. ~iosa мн. неба; рай; нябёсы;

w ~ie — на нябёсах;

wychwalać kogo pod ~iosa — усхваляць каго пад самыя нябёсы;

być w siódmym ~ie — быць на сёмым небе; на неба ўзлезці; на святой гары сядзець;

~o w gębie! разм. смаката!;

wielkie ~a! — Божа літасцівы!;

poruszyć ~o i ziemię — пусціць у ход усе сродкі;

wołać o pomstę do ~a — заклікаць Бога да помсты;

o (całe) ~o lepszy — непараўнальна лепшы

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

адпусці́ць, ‑пушчу, ‑пусціш, ‑пусціць; зак., каго-што.

1. Дазволіць каму‑н. пайсці, паехаць ці адлучыцца. Капітан адпусціў паставога, а сам пачаў пісаць пратакол. Якімовіч. У пачатку вёскі Салаўёў адпусціў машыну.. і пайшоў далей пехатою. Шахавец. // Абслужыўшы, задаволіўшы чые‑н. патрэбы, даць магчымасць пайсці. Доўга давялося чакаць, пакуль Нічыпар адпусціць пакупнікоў. Б. Стральцоў. // Даць мажлівасць пайсці на новую працу, вучобу і пад. [Сазон:] — Конюхам пастанавілі прызначыць Карэньку, а.. [Кліма] адпусцілі ў леснікі. Ермаловіч.

2. каго. Даць каму‑н. свабоду, выпусціць з няволі. Адпусціць затрыманага. □ [Таццяна:] Дайце слова, Што вы адпусціце мяне на волю, І скажу вам праўду. Глебка. // За паншчынай — вызваліць ад прыгоннай залежнасці, даць адпускную, вольную. Адпусціць прыгоннага на волю.

3. Перастаць стрымліваць, сціскаць; выпусціць з рук. Міцька неахвотна адпусціў пальцы, вызваліў .. [Храпкевічаў] каўнер. Шамякін. Галінка, якую адпусціў.. Казак, спружыніла і балюча сцебанула мяне па твары. Карпюк. — Ага, папаўся! — дзед схапіў Язэпа за вуха. Язэп адпусціў падол, і соль пасыпалася на зямлю. Асіпенка. // што. Зрабіць менш нацягнутым, паслабіць. Адпусціць папружку. Адпусціць тармазы. □ Вайтовіч адпусціў трошкі вальней сырамятныя лейцы. Пальчэўскі. // Разм. Зменшыцца, сціхнуць, перастаць мучыць каго‑н. (пра хваробу, болі, пачуцці). [Кірдун:] — Божа ж мой. А як жа я чакаў! Кожную раніцу. Калі гэта, думаю, тая хвароба адпусціць?! Не пускалі мяне. Нікога не пускалі. Караткевіч. // Аслабець, памякчэць, паменшыцца (пра надвор’е). Мароз адпусціў. / у безас. ужыв. З раніцы трохі адпусціла. Памякчэла зямля, раставаў першы кволы сняжок. Грахоўскі.

4. што. Выдаць пэўную колькасць чаго‑н., прадаць. Адпусціць тавары са склада. // Назначыць, выдзеліць пэўныя сродкі для якой‑н. мэты, асігнаваць. Адпусціць сродкі на капітальнае будаўніцтва. // Вызначыць пэўны тэрмін. Адпусціць тры дні на вяселле.

5. што. Адгадаваць (валасы, ногці і пад.). Адпусціць бараду.

6. Уст. Дараваць (віну, грахі, доўг і пад.).

7. што. Сказаць што‑н. вострае, нечаканае або недарэчнае. Бабініч адпусціў такія словы аб іх спяванні, што і прывычныя жанкі [паўскоквалі] з месца. Колас.

8. Спец. Зрабіць мякчэйшым, зменшыць гарт.

•••

Адпусціць душу на пакаянне (жарт.) — адпусціць, не чапаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чырво́ны

1. в разн. знач. кра́сный; (о цвете — ещё) а́лый, багро́вый, багря́ный; рдя́ный;

~ныя прамяні́ спе́ктра — кра́сные лучи́ спе́ктра;

ч. за́хад — кра́сный (а́лый, багря́ный, багро́вый, рдя́ный) зака́т;

~нае во́йска — кра́сное во́йско;

2. в знач. сущ. кра́сный;

го́рад заня́ты ~нымі — го́род за́нят кра́сными;

○ Чырво́ная А́рмія — ист. Кра́сная А́рмия;

Чырво́ны Флот — ист. Кра́сный Флот;

Чырво́ная гва́рдыя — ист. Кра́сная гва́рдия;

ч. куто́к — кра́сный уголо́к;

~ныя крывяны́я ша́рыкі — кра́сные кровяны́е ша́рики;

~нае дрэ́ва — кра́сное де́рево;

ч. жалязня́к — кра́сный железня́к;

ч. пе́рац — кра́сный пе́рец;

ч. напа́л — физ., тех. кра́сное кале́ние;

ч. лес — кра́сный лес;

~ная до́шка — кра́сная доска́;

ч. радо́к — кра́сная строка́;

~ная лі́нія — архит. кра́сная ли́ния;

◊ прахо́дзіць ~най ні́ткай — проходи́ть кра́сной ни́тью;

пусці́ць ~нага пе́ўня — пусти́ть кра́сного петуха́;

Чырво́ная Ша́пачка — фольк. Кра́сная Ша́почка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)