палафі́ты
(іт. palafitte)
асобныя будынкі або цэлыя паселішчы, пабудаваныя на сваях па́лях з драўляным памостам над вадою або балотам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
паўзве́рх, прысл. і прыназ.
1. прысл. Вышэй паверхні чаго‑н., над кім‑, чым‑н. Глядзець паўзверх.
2. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «паўзверх» выражае прасторавыя адносіны; ужываецца з назвамі месца або прадмета, над паверхняй якіх што‑н. размяшчаецца, адбываецца ці рухаецца. Сонца зранку жарам пыша, Ветрык лісце чуць калыша, Вее чуць паўзверх зямлі. Колас. За шыбай ужо была снежная гурба. Паўзверх яе курыўся снег. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ДЗІЕ́ВАС, Дзіеўс,
Дзіеў, у балтыйскай міфалогіі абазначэнне бажаства і гал. з багоў. Дз. стаіць над усімі багамі, але звычайна ён пасіўны і непасрэдна не ўплывае на лёсы людзей. У яго ёсць памочнікі (адзін з іх грамавержац Пяркунас) і дзеці.
т. 6, с. 113
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пу́тра, ‑ы, ж.
Абл. Кіслая мучная страва тыпу саладухі. Міхал Кагут, мажны, з лёгкай сівізной у залацістых патлатых валасах. З асалодаю чэрпаў путру, нёс яе да рота над праснаком. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́маць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. аб кім-чым, над чым і без дап. Раздумваць, мысліць, разважаць.
Многа думаў аб жыцці.
Д. над задачай.
2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.
Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.
3. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.
Думаю застацца дома.
4. на каго (што). Падазраваць, лічыць вінаватым у чым-н.
Дарэмна на яго д.
5. аб кім-чым. Клапаціцца, турбавацца.
Трэба д. аб дзецях.
◊
І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.
І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.
Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.
|| зак. паду́маць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 3—5 знач.).
|| наз. ду́манне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
А́ТРЫЙ
(лац. atrium),
закрыты ўнутраны двор у стараж.-рым. жыллі, куды меліся выхады з астатніх памяшканняў. У цэнтры атрыума быў басейн (імплювій); над ім — адтуліна (камплювій) для сцёку дажджавой вады.
т. 2, с. 79
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
носи́ться
1. насі́цца; (бегать) бе́гаць, го́йсаць; (летать) лята́ць, лётаць; (гоняться) ганя́цца; (кружиться) кружы́цца; (ходить) хадзі́ць;
де́ти но́сятся по двору́ дзе́ці но́сяцца (бе́гаюць) па двары́;
над о́зером но́сятся ла́сточки над во́зерам лята́юць (лётаюць) ла́стаўкі;
в во́здухе но́сятся снежи́нки у паве́тры лята́юць (лётаюць, кру́жацца) сняжы́нкі;
це́лый день носи́лся по го́роду цэ́лы дзень бе́гаў (го́йсаў) па го́радзе;
2. страд. насі́цца;
◊
но́сится как ку́рица с яйцо́м погов. но́сіцца як ду́рань з пі́санай то́рбай (як кот з селядцо́м);
носи́ться с мы́слью насі́цца з ду́мкай;
но́сятся слу́хи хо́дзяць чу́ткі (пагало́скі, по́галаскі).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
авіе́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Устарэлая назва лёгкага (звычайна аднамеснага) самалёта з рухавіком малой сілы. Па-над горадам на захад З неразлучнай нашай парай З аўтаматамі наўзахват Авіетка зырка шпарыць. Крапіва.
[Фр. aviette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усхо́д¹, -у, М -дзе, м.
1. Паяўленне, час, а таксама месца паяўлення свяціла над гарызонтам.
Устаць да ўсходу сонца.
2. Адзін з чатырох напрамкаў свету, процілеглы захаду, і напрамак прасторы, процілеглы захаду; частка гарызонту, дзе ўсходзіць Сонца.
3. (з вялікай літары). Краіны, размешчаныя ў гэтым напрамку і супрацьпастаўленыя Заходняй Еўропе і Амерыцы.
Падарожжа на У.
Блізкі У.
Далёкі У.
○ Паўднёвы ўсход — напрамак паміж поўднем і ўсходам.
Паўночны ўсход — напрамак паміж поўначчу і ўсходам.
|| прым. усхо́дні, -яя, -яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пало́й ’вада, якая з’яўляецца ў час адлігі над лёдам, верхаводка’ (Бір. Дзярж.), ’лівень’ (Сл. ПЗБ). Рус. полой ’глыбокая лагчына, дзе ў паводку застойваеца вада’, укр. полій ’верхаводка, вада над лёдам’, ст.-рус. полой ’глыбокая прырэчная лагчына, дзе ў паводку застойваецца вада; рукаў ракі’, серб.-харв. nÓAÓj ’пойма; мелкае месца, мель; перакат’. Прасл. polojь. Ад politicliti (гл. ліць) з суф. -6 і апафоніяй у корані.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)