чаку́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Разм. Невялікая бутэлька гарэлкі. На сядзенні стаяла бутэлечнае піва, чакушка гарэлкі і прынесеныя з гаража механікам дзве гранёныя шклянкі. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шху́на, ‑ы, ж.
Парусы карабель, які мае дзве або некалькі мачтаў з касымі парусамі. Не будзе кідацца акіян На фарштэвень шхуны маёй. Караткевіч. Мора баразнілі рыбацкія шхуны, баркасы. Карпаў.
[Англ. schooner.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АШАРЫ́Т
(ад назвы месца знаходкі каля г. Ашэрслебен у Германіі),
сайбелііт, мінерал класа баратаў, Mg2(OH)[B2O4(OH)]. Мае прымесі жалеза, марганцу. Вядомы дзве манаклінныя і адна рамбічная мадыфікацыі. Крышталі рэдкія, часцей тонкавалакністыя агрэгаты, шчыльныя і зямлістыя масы, канкрэцыі. Колер белы, шараваты, жаўтаваты. Цв. 3—3,5. Шчыльн. 2,69 г/см³. Пашыраны мінерал эндагенных радовішчаў борных рудаў і саляносных асадкавых тоўшчаў. Борная руда.
т. 2, с. 166
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АГАЯ́Н Газарос
(16.4.1840, Тбілісі — 3.7.1911),
армянскі педагог, пісьменнік. У 1870—86 выкладчык і інспектар школ у Арменіі і Грузіі. Выступаў за дэмакратызацыю адукацыі, адстойваў ідэі жаночай адукацыі, навучання на роднай мове. Аўтар падручнікаў арм. мовы, прац па выхаванні, методыцы выкладання мовы. Дэмакр. погляды выкладзены ў рамане «Дзве сястры» (1872), мемуарах «Аруцюн і Манвел» (1867) і «Галоўныя падзеі майго жыцця» (1893), казках для дзяцей.
т. 1, с. 74
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГУРКО́Ў Уладзімір Сяргеевіч
(н. 2.1.1931, в. Шыркі Мсціслаўскага р-на Магілёўскай вобл.),
бел. этнограф. Канд. гіст. н. (1975). Скончыў Мінскі пед. ін-т (1958). У 1964—91 працаваў у Ін-це мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН Беларусі. Асн. даследаванні ў галіне матэрыяльнай культуры беларусаў — манаграфіі «Сучасная беларуская вёска» (1975), «Бортніцтва на Беларусі» (1980) і «Занятак спрадвеку высакародны» (1987, дзве апошнія з С.Цярохіным).
т. 5, с. 536
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
mediate [ˈmi:dieɪt] v.
1. fml уплыва́ць;
Child mortality is mediated by economic factors. Эканамічныя фактары ўплываюць на дзіцячую смяротнасць.
2. (between) міры́ць (двух людзей або дзве групы); ула́джваць (сварку і да т.п.)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ДЗВЮ́Х І́СЦІН ТЭО́РЫЯ,
сярэдневяковае вучэнне пра аўтаномнасць ісцін філасофіі (г. зн. рацыянальнага пазнання) і тэалогіі, якія могуць уступаць у супярэчнасць адна з адной. Узнікла ў 12—13 ст., звязана з пранікненнем арыстоцелізму ў сярэдневяковую культуру. Узыходзіць да Ібн Рушда і выразна сфармулявана ў авераізме. Ібн Рушд, прадстаўнікі наміналізму І.Дунс Скот, У.Окам сцвярджалі, што філасофія мае свае ўласныя, незалежныя ад багаслоўя прынцыпы, якія могуць супярэчыць догмам тэалогіі. Дз.і.т. развіваў пачынальнік англ. матэрыялізму Ф.Бэкан, які патрабаваў поўнага неўмяшання рэлігіі ў сферу навук. пазнання. Гэта тэорыя неаднаразова асуджалася царквой. У 1512 Латэранскі сабор паклаў канец дыскусіям пра «дзве ісціны», абвясціўшы прынцып «ісціна ісціне не супярэчыць». Вальнадумства эпохі Адраджэння паступова адыходзіць ад кампраміснай пазіцыі сярэдневяковых авераістаў, замяняе Дз.і.т. вучэннем пра «дзве кнігі» — Прыроды і Пісання, што адкрыты чалавечаму пазнанню: толькі ў «кнізе прыроды» чалавек набывае ісціну навукі і філасофіі, за Пісаннем застаецца функцыя рэліг.-маральных павучанняў (Т.Кампанела, Г.Галілей).
т. 6, с. 100
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
навербава́ць, ‑вярбую, ‑вярбуеш, ‑вярбуе; зак., каго-што.
1. Завербаваць у нейкай колькасці. [Кухта:] — Хачу прасіць, каб дазволілі навербаваць тысячы дзве рабочых на перыферыі. Карпаў.
2. Стварыць, арганізаваць шляхам вярбоўкі. Навербаваць войска.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падця́жка, ‑і, ДМ ‑жцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. падцягнуць (у 1 знач.).
2. толькі мн. (падця́жкі, ‑жак). Дзве змацаваныя, звычайна прарызіненыя, перакінутыя цераз плечы тасьмы для падтрымання штаноў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пле́цены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад плесці.
2. у знач. прым. Зроблены пры дапамозе пляцення. Мігам з’явіліся дзве новыя чаркі, два сподачкі і два плеценыя лёгкія крэслы. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)