ардына́та, ‑ы, ДМ ‑наце; Р мн. ‑аў; ж.
У геаметрыі — назва аднаго з двух (трох) лікаў, якая вызначае становішча пункта на плоскасці адносна прамавугольнай сістэмы каардынатаў.
[Ад лац. ordinatus — упарадкаваны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дубальто́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Які складаецца з двух аднародных або падобных прадметаў, частак; падвойны. Дубальтовыя рамы. Дубальтовыя дзверы.
2. З двума стваламі (пра зброю). Дубальтовая стрэльба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спе́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак.
Злезці з каня. Не даязджаючы двух-трох кіламетраў да чыгункі, хлопцы спешыліся, схавалі ў лесе падводы. Краўчанка. [Коннікі] спешыліся, зайшлі ў двор. Янкоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удву́х, прысл.
У колькасці двух мужчын. Віця папрасіў, каб з ім адпусцілі і Федзю. — У яго нікога няма. А так мы з’ездзім разам, удвух будзе весялей... Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укако́шыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., каго.
Разм. груб. Забіць каго‑н. [Кулеш:] — Маеўскі — яго прозвішча. Яго бацька і сястра двух паліцаяў зімой укакошылі і да партызан уцяклі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БІМЕТА́Л
[ад бі... + метал(ы)],
матэрыял з двух трывала злучаных слаёў розных металаў ці сплаваў. Найб. пашыраны біметал са сталі з меддзю, нікелем, іх сплавамі і алюмініем. Вырабляюць адначасовай пракаткай ці прасаваннем двух металаў, заліўкай легкаплаўкага металу па тугаплаўкім ці апусканнем вырабу з тугаплаўкага металу ў расплаў лёгкага, гальванічным спосабам, наплаўкай метадам эл. ці плазмавага нагрэву, зваркай выбухам. Выкарыстоўваюць для павелічэння трываласці, гарачаўстойлівасці канструкцый, зніжэння іх масы, як спец. матэрыялы ў машынабудаванні, электра-, радыё- і цеплатэхніцы.
т. 3, с. 153
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
по́люс, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Адзін з двух пунктаў перасячэння ўяўнай восі вярчэння Зямлі з зямной паверхняй, а таксама мясцовасць вакол гэтых пунктаў.
Паўночны п.
2. Адзін з двух супрацьлеглых канцоў электрычнага ланцуга або магніта (спец.).
Дадатны, адмоўны п.
3. перан. Што-н. зусім супрацьлеглае чаму-н. іншаму (кніжн.).
Гэтыя характары — два полюсы.
○
Полюсы свету (спец.) — пункты перасячэння нябеснай сферы т.зв. воссю свету, вакол якой адбываецца сутачнае вярчэнне гэтай сферы.
Паўночны і Паўднёвы полюсы свету.
Полюсы холаду (спец.) — вобласці найбольш нізкіх зімовых тэмператур на зямной паверхні.
Магнітныя полюсы Зямлі (спец.) — пункты на зямной паверхні, у якіх магнітная стрэлка з гарызантальнай воссю вярчэння прымае вертыкальнае становішча.
|| прым. по́люсны, -ая, -ае (да 2 знач.).
П. ток.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
старо́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. гл. старана.
2. Адзін з двух бакоў ліста паперы, кнігі, сшытка і пад.
У кнізе сто старонак.
На старонках газет з’явіліся ўрыўкі новага рамана.
3. перан. Перыяд, этап у гісторыі, развіцці чаго-н.
Гераічныя старонкі гісторыі.
|| прым. старо́нкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Паяды́нак ’баявая сутычка двух праціўнікаў’ (ТСБМ), ст.-бел. поединокъ, поедынокъ (XVII ст.) ’тс’ запазычаны са ст.-польск. pojedynek ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 66).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рубцы́ ’адзенне старое, рванае’ (мсцісл., Юрч. Сін.). Магчыма, кантамінацыя рубы ’добрае адзенне’ (гл.) і рубцы, рубец ’шво пры сшыванні двух кавалкаў тканіны’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)