эгаі́зм, ‑у, м.
Перавага сваіх асабістых інтарэсаў пад інтарэсамі іншых людзей або грамадства; сябелюбства. Асаблівыя намаганні камсамольскіх арганізацыій павінны быць накіраваны.. на выхаванне іх [юнакоў і дзяўчат] у духу камуністычнай маралі, нецярпімых адносін да праяўленняў эгаізму, мяшчанства, абывацельшчыны, да парушэнняў норм сацыялістычнага супольнага жыцця. Машэраў. Абыякавыя адносіны да людзей, да чалавека працы ёсць страшэнны эгаізм. Пестрак.
[Фр. égoïsme ад лац. ego — я.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
буржуазі́я
(фр. bourgeoisie, ад лац. burgus = умацаваны горад)
1) саслоўе гараджан у феадальным грамадстве;
2) пануючы клас капіталістычнага грамадства, які валодае сродкамі вытворчасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ідэа́л
(фр. idéal, ад гр. idea = паняцце)
1) вышэйшая мэта дзейнасці грамадства, асобы, мяжа імкненняў, жаданняў;
2) дасканалы, найлепшы ўзор (напр. і. чалавека).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
пабо́чны, -ая, -ае.
1. Які існуе побач з галоўным, асноўным, другарадным.
П. тыпаж у п’есе.
2. Не свой, які не належыць да дадзенага грамадства, установы, сям’і і пад.
Пабочным (наз.) уваход забаронены.
3. Які не мае непасрэдных адносін да чаго-н.
Пабочныя меркаванні.
4. Народжаны без шлюбу (уст.).
П. сын.
○
Пабочнае слова або пабочны сказ — у граматыцы: інтанацыйна адасобленае слова ці сказ унутры другога сказа, якія выражаюць розныя віды адносін таго, хто гаворыць, да таго, пра што ён гаворыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
наву́ка, -і, ДМ -ву́цы, мн. -і, -ву́к, ж.
1. Сістэма ведаў аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства і мыслення, а таксама асобная галіна гэтых ведаў
Развіццё навукі.
Гуманітарныя навукі.
2. толькі адз. Навыкі, веды, якія чалавек атрымлівае ў выніку свайго навучання або жыццёвага вопыту.
Гэтая справа патрабуе навукі.
3. толькі адз. Павучанне, настаўленне; урок.
Гэта будзе навукай на ўсё жыццё.
4. толькі адз. Навучанне, вучоба (разм.).
Хлопец здатны да навукі.
|| прым. навуко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Навуковая праблема.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зброд, ‑у, М ‑дзе, м., зб.
Разм., пагард. Бязладнае зборышча выпадковых людзей. Усякі зброд. □ Вам імпануе гэты зброд? — спытаў [Альшэўскі] у Марысі, паказваючы на дзядзькоў, што сядзелі непадалёк. Бажко. // Пра шкодных, небяспечных для грамадства людзей. Панскі зброд. Фашысцкі зброд. □ І калі яшчэ не пакаралі — Пакараем той крывавы зброд, Тых, што чалавецтва абакралі На мільёны год. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каці́равацца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Цаніцца, ацэньвацца (пра каштоўныя паперы, тавары, валюту).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць у абароце па біржы. Такія паперы больш не каціруюцца.
3. перан. Разм. Мець тую ці іншую ацэнку ў вачах грамадства. Гэты пісьменнік высока каціруецца.
4. Зал. да каціраваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
субо́тнік, ‑а, м.
1. Добраахвотна і бясплатнае калектыўнае выкананне якой‑н. грамадска-карыснай працы ў нерабочы час. Маладыя рабочыя льнозавода дружна выходзілі пасля работы на суботнікі. «Звязда».
2. Сектант, які належыць да секты, што святкуе суботу замест нядзелі.
•••
Камуністычны суботнік — бясплатная работа на карысць грамадства ў нерабочы час, як праяўленне камуністычных адносін да працы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утыліта́рны, ‑ая, ‑ае.
Заснаваны на імкненні да практычнага выкарыстання, прымянення чаго‑н.; практычны. Максім Багдановіч ставіць і вырашае праблему ідэйна-мастацкай вартасці паэтычных твораў і іх утылітарнай ролі для грамадства. Майхровіч. Замак меў чыста утылітарнае прызначэнне і быў месцам, дзе насельніцтва хавалася на перыяд ваеннай небяспекі. «Помнікі». // Які мае практычнае прымяненне; прыкладны. Утылітарныя веды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
геапалі́тыка
(ад геа- + палітыка)
плынь у сацыялогіі, паводле якой пашырэнне геаграфічнага асяроддзя з’яўляецца рашаючым фактарам развіцця грамадства; выкарыстоўвалася нямецкім фашызмам для абгрунтавання захопніцкай палітыкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)