just

[dʒʌst]

1.

adj.

1) справядлі́вы; пра́вільны

2) пра́ведны

a just life — пра́веднае жыцьцё

3) заслу́жаны, заро́блены; абгрунтава́ны, слу́шны

a just reward — заслу́жаная ўзнагаро́да

4) зако́нны

a just claim — зако́ннае дамага́ньне

5) дакла́дны

a just scale — дакла́дная вага́

2.

adv.

1) дакла́дна, якра́з

just right — якра́з до́бра, адпаве́дна

2) то́лькі што

He has just gone — Ён то́лькі што пайшо́ў

3) ледзь

I just caught the train — Я ледзь пасьпе́ў на цягні́к

4) то́лькі

He is just an ordinary man — Ён усяго́ то́лькі звыча́йны чалаве́к

•

- just about

- just now

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

short

[ʃɔrt]

1.

adj.

1) каро́ткі

a short distance — каро́ткая адле́гласьць

a short time — каро́ткі час

2)

а) нізкаро́слы

б) ні́зкі

short grass — ні́зкая трава́

3) няпо́ўны

short weight — няпо́ўная вага́

We are short of hands — У нас не стае́ рабо́тнікаў

4) рэ́зкі, нецярплі́вы

He was very short with me — Ён быў рэ́зкі са мно́ю

2.

adv.

1) ко́ратка, каро́тка

2) ра́птам, нечака́на

The horse stopped short — Конь ра́птам стаў

•

- cut short

- fall short

- for short

- in short

- run short

- sell short

- short for

- short on

- shorts

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Ключ 1 ’прылада для замыкання і адмыкання замка’ (ТСБМ, Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Яруш., Сцяшк., Бяльк., Янк. II, КЭС, лаг.), ’палка для замыкання дзвярэй’ (Шушк.). Укр. ключ, рус. ключ, ст.-рус. ключь ’тс’, ст.-слав. ключь, балг. ключ, макед. клуч, серб.-харв. кљу̑ч, славен. kljúč ’тс’, польск. klucz, чэш. klíč, славац. kľúč, в.-луж. klúč, н.-луж. kluc, палаб. klʼauc ’тс’. Да прасл. kluka. Суфіксацыя ‑jь фарміруе вытворныя імёны м. р. ад прыметнікаў яшчэ балта-славянскага перыяду (гл. Мартынаў, Праслав. дерив., 22). Таму можна меркаваць аб прыметніку *kluk‑jь ’гакападобны’, ад якога семантычным шляхам утварылася klučь.

Ключ 2 ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, Янк. II, Тарнацкі, Studia). Гл. ключ 1.

Ключ 3 ’крыніца, струмень вады, які б’е з зямлі на дне крыніцы, калодзежа, на беразе ракі, у возеры’ (Яшк., Жд. 2, Сл. паўн.-зах., Маш.). Параўн. ст.-рус. ключь ’тс’. Наяўнасць паўднёваславянскіх паралелей для гэтага значэння (серб.-харв. кљу̑ч ’струмень вады’) сведчыць аб яго яшчэ праславянскай старажытнасці. Неабавязкова таго ж паходжання, што і ключ 1 (гл.), але іншай надзейнай версіі няма.

Ключ 4 ’чарада птушак (гусей, жураўлёў і пад.), якія ляцяць клінам’ (ТСБМ, Сержп., ТС), ’натоўп людзей’ (Ян.). Гл. ключ 1.

Ключ 5 ’панскае ўладанне, вялікі двор, які падзяляўся на фальваркі або засценкі’ (Яшк., Гарб.). Да ключ 4 (гл.).

Ключ 6 ’вясёлка’ (ДАБМ). Да клюка 1 (гл.) у адпаведнасці з формай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ты́чка ‘вяха, вешка, уваткнуты ў зямлю шост, якімі пазначаюць дарогу, межы зямельных участкаў, мель, фарватар’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Касп., Байк. і Некр., Бяльк., Сцяшк., Растарг., ТС, Мал.; лід., пін., Сл. ПЗБ), ‘знак забароны хадзіць ці пасвіць жывёлу’ (Жд. 2; Нік., Оч.; ашм., Стан.), ‘упіканне’ (Нас.); ‘кіёк’ (Сцяшк.): ja z taboju ŭ tyczki hraŭ? (у адказ таму, хто звяртаецца на «ты»; Федар. 4), ‘высокі чалавек’ (Ян.); ‘завостраная палка, якой праводзяць баразёнку, як саджаюць гуркі’ (Бяльк., Булг., Мал., Гарэц., Федар. 6), ‘жэрдка для выцягвання вядром вады з калодзежа’ (Тарн.; іван., ЖНС; івац., Жыв. сл., Зайка Кос.), ‘вага ў студні з жураўлём’ (кам., ДАБМ, камент., 809), ‘прытык(а), шост і шнур з крукам для замацавання ля дна рыбалоўных снасцей’ (Крыв., Шат.), ‘вітка, якой перавіваюць калкі плота’ (стол., ЛА, 4), ‘ручка цэпа’ (малар., Выг.), ‘дзяржанне ў качарзе’, ‘вілачнік’, ‘дзяржанне ў памяле’ (ваўкав., ЛА, 4); ‘жэрдка, падвешаная ўверсе перад печчу’ (кам., ЛА, 4), ‘шост для падпірання павойных раслін’ (ТСБМ, Нас., Шат., Ян.), ст.-бел. тычка ‘вяха, знак мяжы ці забароны’ (1541 г., ГСБМ). Параўн. укр. ти́чка ‘вяха’, ‘апора для павойных раслін’, ‘жордачка’, ‘від гульні’, рус. тычок ‘патарчака’, польск. tyczka ‘кій, шост, вешка, утыканая ў зямлю’, ‘від гульні’, чэш. tyčka ‘кій, шост’. Відаць, рэгіянальнае славянскае ўтварэнне пры дапамозе суфікса ‑k‑a ад *tyčь > тыч альбо мясцовае ад ст.-бел. тыка (гл.) і суф. ‑ьк‑а. Да ты́каць (гл.)

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пяро́, мн. пёры ср., в разн. знач. перо́;

стра́усавае п. — стра́усовое перо́;

п. руля́ — перо́ руля́;

○ ве́чнае п. — ве́чное перо́;

◊ вага́ пяра́ — спорт. вес пера́;

адны́м ро́счыркам пяра́ — одни́м ро́счерком пера́;

бо́йкае п. — бо́йкое перо́;

во́страе п. — о́строе перо́;

про́ба пяра́ — про́ба пера́;

вало́даць пяро́м — владе́ть перо́м;

вы́йсці з-пад пяра́ — вы́йти из-под пера́;

разбо́йнікі пяра́ — презр. разбо́йники пера́;

што напі́сана пяро́м, таго́ не вы́рубіш (вы́сечаш) тапаро́м — посл. что напи́сано перо́м, того́ не вы́рубишь топоро́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

дакла́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які адпавядае ісціне; сапраўдны. Дакладная вага. Дакладная колькасць. // Здольны паказваць, вызначаць што‑н. у поўнай адпаведнасці з сапраўднасцю; правільны. Дакладны гадзіннік. Дакладныя прыборы.

2. Поўнасцю адпаведны якому‑н. узору, якім‑н. патрабаванням, устаноўленым законам, правілам. Дакладная копія. Дакладнае выкананне загаду. □ Ярохін не ведаў дакладнага перакладу апошняга слова, але зразумеў іменна так. Шамякін.

3. Канкрэтны, вычарпальны, правільны; не прыблізны, не агульны. Дакладныя інструкцыі. Дакладны адрас. Дакладны адказ. Дакладны ўлік. Дакладныя веды. // Выразны, ясны, зразумелы. Дакладная дэфініцыя. □ Мікалай Патапавіч гаварыў гучна, адрывіста, не надта падбіраючы адпаведныя словы, а ў Глінскага голас быў ціхі, сказы дакладныя, выразы трапныя. Кулакоўскі. // Такі, што не выклікае сумненняў; верагодны, пэўны. Дакладныя крыніцы. □ Гогаберыдзе гаварыў з такой упэўненасцю, быццам пра ўсё гэта ў яго меліся дакладныя весткі. Мележ.

4. Акуратны, пунктуальны. Ірына, як і заўсёды, дакладная: вячэру і абед яна прыносіць у адзін і той жа час. Даніленка.

5. Такі, у якім асобныя элементы выразна аддзелены адзін ад другога. Дакладныя рухі. Дакладныя прыёмы. Дакладны крок.

6. Добра арганізаваны; акуратны; зладжаны. Дакладны рэжым заняткаў. Дакладная работа машыны.

•••

Дакладныя навукі гл. навука.

дакладны́, ‑а́я, ‑о́е.

1. Які змяшчае ў сабе даклад, прызначаны для даклада (у 2 знач.). — Вы, таварыш Шыянок, напішыце падрабязна ўсё гэта ў дакладней запісцы на маё імя, а я пастаўлю пытанне на бюро гаркома. Сабаленка.

2. у знач. наз. дакладна́я, ‑ой, ж. Дзелавая папера з кароткім выкладам сутнасці справы, якая павінна разглядацца. Жэрдзін за подпісам камбата паслаў дакладную ў штаб палка. Няхай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цяжа́р, ‑у, м.

1. Вага чаго‑н. (звычайна цяжкага). Пад цяжарам .. яблыкаў нізка звісае зялёнае голле. Брыль. [Чалавек] грудзьмі, жыватом, усім цяжарам свайго цела ўпаў на спіну леапарду. Караткевіч.

2. Цяжкая ноша, груз вялікай вагі. Цяжары падвозіць, Як волат нястомны, Наш «МАЗ» — грузавік Дваццаціпяцітонны. Нядзведскі. // У спорце — снарады для падымання.

3. Абавязкі, павіннасці, цяжкасці, звязаныя з чым‑н. адказным, непрыемным і пад. Цяжар няволі. Цяжар турбот. Цяжар вайны. □ Гады праз два калгас узбуйніўся, і Шалюта адразу пачуў на сваіх плячах непамерны цяжар гаспадарскіх клопатаў. Дуброўскі.

4. Адчуванне (звычайна непрыемнае) чаго‑н. цяжкага (у целе, галаве і пад.). Распраналася яна [Маша] марудна — ад утомы, якая роўным цёплым цяжарам наліла цела. Мележ. Ва ўсім целе і асабліва ў нагах адчуваўся нейкі цяжар. Кулакоўскі. // перан. Тое, што гняце, прыгнятае, выклікае сумны, змрочны настрой. І лепш аддайся светлым марам, Каб месца не было жальбе, Калі каханне не цяжарам, А песняю жыве ў табе. Астрэйка. Кожны раз, як душа натоміцца, Я, каб скінуць з яе цяжар, Прыпадаю да Вашых томікаў — Вашых думак і Вашых мар. Тармола. І чуцен ціхі сэрца голас, Хоць на душы ва ўсіх цяжар. Дзень добры, друг, Наш бацька Колас — Народа нашага пясняр! Прыходзька. Прыгінае і самых высокіх Да зямлі вечны цяжар гадоў. І цішэюць, цішэюць крокі У людзей і старых гарадоў. Сіпакоў.

•••

Цэнтр цяжару гл. цэнтр.

Скінуць цяжар гл. скінуць.

Цяжар з душы спадзе — пра пачуццё палёгкі, якое наступае пасля вызвалення ад таго, што гняло, заклапочвала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

груз м

1. камерц (тавар) Ládung f -, -en, Fracht f -, -en; Gut n -(e)s, Güter;

габары́тны груз ládenmaßgerechtes Gut, Gabarítgut n;

камерцы́йны груз Nútzladung f;

марскі́ груз Schíffsladung f;

негабары́тны груз spérriges Gut, Áußergabaritgut n;

незапатрабава́ны груз nicht ábgeholtes Gut;

парцэ́льны Parzéllengut n, Gut in Kléinpackungen;

грузтранзі́тны груз Dúrchfuhrgut n, Transítgut n;

адпраўля́ць груз Güter ábfertigen;

атры́мліваць груз Last in Empfáng néhmen* [erhálten];

дастаўля́ць груз Ládung (áus)liefern;

прыма́ць груз Last ánnehmen*;

2. (цяжар, вага) Druck m -(e)s, Last f -, Bürde f -;

ляжа́ць мёртвым грузам únnötig Platz éinnehmen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

жывы́

1. (які жыве) lébend, lebéndig; lébhaft, quícklebendig (поўны жыцця);

жывы́я кве́ткі lébende Blúmen;

жыва́я істо́та lébendes [lebéndiges] Wésen [Geschöpf];

заста́цца сяро́д жывы́х am Lében bléiben*;

жывы́-здаро́вы gesúnd und múnter, heil und únversehrt;

на фатагра́фіі ён як жывы́ auf dem Fóto ist er wie lebéndig [so wie er leibt und lebt];

2. (ажыўлены, бойкі) lébhaft, rége; múnter, áufgeweckt (жвавы, порсткі); flink (спрытны);

жывы́я во́чы lébhafte Áugen;

◊ жыва́я вага́ Lébendgewicht n -(e)s, -e;

жыва́я мо́ва lébende Spráche;

ніво́днай жыво́й душы́ kéine Ménschenseele;

зачапі́ць каго-н за жыво́е j-s wúnden Punkt tréffen*;

ні жывы́ ні мёртвы hálbtot, erstárrt (vor Schreck, Entsétzen)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

weight

[weɪt]

1.

n.

1) вага́ f.

to lose weight — худне́ць

to put on weight — папра́віцца, патаўсьце́ць

2) цяжа́р -у m.

3) гі́ра f.

4) груз -у m., цяжа́р -у m.

The pillars support the weight of the roof — Калёны трыма́юць цяжа́р да́ху

5) цяжа́р турбо́таў, адка́знасьці

it will be a weight off my mind — Гэ́та здыма́е мне кло́пат з галавы́

6) уплы́ў -ву m.; ва́жнасьць, ва́жкасьць f.

a matter of great weight — спра́ва вялі́кай ва́жнасьці

men of weight — уплыво́выя, аўтарытэ́тныя лю́дзі

2.

v.t.

1) нагружа́ць; абцяжа́рваць

2) надава́ць вагі́, значэ́ньня

•

- by weight

- carry weight

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)