утапі́ць, утаплю, утопіш, утопіць; зак.

1. што. Апусціўшы ў ваду, прымусіць патануць; затапіць. Утапіць лодку. // Не ўтрымаўшы, даць патануць. Утапіць вядро. □ [Хлопчык:] — А помніце, як Лашак у рэчцы ўтапіў трактар. Шамякін.

2. каго-што. Загубіць чыё‑н. жыццё, сілай кінуўшы ў ваду. Прывесці яго сюды, тыцнуць носам у план, а потым утапіць прахвоста ў гэтых затоках! Колас. Аднаго разу кажа [мачаха] сваёй дачцэ: — Схадзі ты, дачушка, да сястры ў госці, пакліч яе з сабой купацца ды ўтапі... Якімовіч. / у перан. ужыв. Асабліва згусціўся туман абапал канавы.., нібы ўтапіў кусты на балоце. Федасеенка.

3. перан.; каго. Паставіць у цяжкае становішча каго‑н. (выдаўшы, прадаўшы, абгаварыўшы і пад.). [Вілюевіч:] — Дзе ты вычытаў, што каб самому выслужыцца, то другога ўтапіць трэба. Грамовіч. [Студэнт:] Адозвы падлавіла [гаспадыня], павяла паліцыю; ёй было патрэбна ўтапіць мяне. Галубок.

4. перан.; што. Заглушыць гора, пачуцці і пад. пры дапамозе чаго‑н. Можа, таму так цяжка было ў.. [Веры] на душы і нельга было гэты цяжар утапіць нават у моры слёз. Машара. Вось Якім, вечны гаротнік і няўдачнік, які хоча ў гарэлцы ўтапіць сваё гора. Скрыган.

5. што. Глыбока апусціць у што‑н. мяккае, пушыстае, пухкае. Сяржант утапіў галаву ў падушку і глуха, як аднекуль са склепа, сказаў: — Ведаеш што? Ты будзь чалавекам з.. [Ілонкай]. Хомчанка.

•••

У лыжцы вады утапіць каго — загубіць, прычыніць непрыемнасць пры наяўнасці самага нязначнага выпадку. — Ты ёй [эканомцы] верыш? — усміхнулася Бабіцкая. — Ды яна гатова цябе ў лыжцы вады утапіць. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вярну́ць I сов.

1. (отдать взятое или получить утраченное) верну́ть, возврати́ть; вороти́ть; (силы, здоровье и т.п. — ещё) восстанови́ть;

2. (попросить или принудить прибыть обратно, заставить заняться ранее покинутым делом) верну́ть, возврати́ть; вороти́ть;

зага́дам дырэ́ктар ~ну́ў яго́ да пра́цы — прика́зом дире́ктор верну́л его́ к рабо́те;

◊ в. да жыцця́ — верну́ть к жи́зни;

што было́, таго́ не ве́рнеш — что бы́ло, того́ не вернёшь (не воро́тишь)

вярну́ць II несов.

1. повора́чивать, свора́чивать;

2. разг. клони́ть, наклоня́ть, крени́ть; опроки́дывать, вали́ть;

3. вали́ть;

дым ве́рне з ко́міна — дым вали́т из трубы́;

4. перен., разг. клони́ть;

мне вядо́ма, куды́ ён ве́рне — мне изве́стно, куда́ он кло́нит;

5. перен., разг. нагова́ривать;

6. разг. (землю) рыть;

◊ в. нос — вороти́ть нос;

го́ры в. — (на каго) облива́ть гря́зью (кого);

з душы́ ве́рне — с души́ воро́тит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

stroke​1 [strəʊk] n.

1. уда́р

2. узма́х, мах; ход;

a stroke of luck уда́ча;

It was a stroke of genius. Гэта было геніяльна.

3. штрых, мазо́к, ры́са;

finishing strokes апо́шнія штрыхі́

4. бой гадзі́нніка;

on the stroke of three ро́ўна ў тры (гадзі́ны)

5. med. інсу́льт

6. sport узма́х; грабо́к;

breast stroke брас

♦

at a single/one stroke адны́м ма́хам;

not do a stroke (of work) па́льцам не паварушы́ць; нічо́га не рабі́ць;

put smb. off his stroke вы́біць каго́-н. з ры́тму

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

trail​2 [treɪl] v.

1. цягну́ць; цягну́цца

2. валачы́; валачы́ся;

She trailed five children after her. Яна цягнула за сабою пяцярых дзяцей.

3. сла́цца; абвіва́ць, абвіва́цца; пле́сціся (пра расліны);

Creepers trailed over roofs and walls. Паўзучыя расліны абвівалі дахі і сцены.

4. infml зама́ньваць; падма́нваць; рэкламава́ць (па радыё)

5. сачы́ць, высо́чваць;

trail a wild animal высо́чваць дзі́кую жывёліну

trail away [ˌtreɪləˈweɪ] phr. v. =

trail offtrail off [ˌtreɪlˈɒf] phr. v. заціха́ць, заміра́ць (асабліва пра размову);

The discussion trailed off into futilities. Абмеркаванне было марным.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

sound​1 [saʊnd] n.

1. гук, гуча́нне; го́ман, шум;

without a sound бязгу́чна, бясшу́мна;

Not a sound was heard. Не было чутно ні гуку;

Sounds carry well in this hall. У гэтай зале добрая акустыка.

2. ling. гук; тон;

consonant so unds зы́чныя;

vowel sounds гало́сныя

3. значэ́нне, змест; ура́жанне;

I didn’t like the sound of it. Мне гэта не спадабалася.

4. мяжа́ чу́тнасці

♦

within (the) sound of smth. BrE у ме́жах чу́тнасці чаго́-н.; недалёка, як руко́ю пада́ць да чаго́-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

miło

прыемна; люба;

miło mi pana poznać — прыемна з вамі пазнаёміцца;

aż miło popatrzeć — аж люба паглядзець;

to bardzo miło z twojej strony — гэта вельмі прыемна з твайго боку;

było bardzo miło — было вельмі добра (прыемна, хораша);

ucieka aż miło — уцякае, аж вецер свішча

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

dobiegać

dobiega|ć

незак.

1. дабягаць; падбягаць;

2. kogo/czego; do kogo/czego даходзіць; набліжацца да каго/чаго; дасягаць каго/чаго;

~ć końca — падыходзіць да канца;

dobiegać północ — надыходзіць поўнач;

~ł sześćdziesiątki разм. яму было пад шэсцьдзесят;

3. далятаць; чуцца;

dobiegać hałas — далятае шум (галас)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

◎ Ке́лзаць ’кілзаць, вуздаць’ (Нас., Сл. паўн.-зах., Гарэц., Яруш., Бяльк.). З польск. kielzač ’тс’ (Слаўскі, 3, 148–149, Кюнэ, Poln., 64). Але польск. kielzač само не мае задавальняючага этымалагічнага тлумачэння. Слаўскі (2, 149) спрабуе звязаць яго з укр. ховстати ’тс’, аднак надзейных паралелей да гэтага ўкраінскага слова ў іншых славянскіх мовах ён не знаходзіць. Існуе іншая версія, згодна з якой келзаць (гл. таксама гелзаць і гельзаць) балтыйскага паходжання. Крыніцай магло быць слова geležunes ’конская хвароба, залазаванне’. Цікава, што другая літоўская назва залазавання pažandės узыходзіць да zäslai ’цуглі’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 102–103). Такім чынам, не выключана, што заходнебалтыйскае слова тыпу *ge/’z было крыніцай беларускіх і польскіх слоў. Трэба адзначыць, што балтыйскія формы насуперак Лаўчутэ (там жа, 103) не звязаны з балтыйскімі назвамі жалеза.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Крывы́ 1 ’выгнуты, з загібамі’ (ТСБМ, Яруш., Бяльк., Сержп. Грам., Сцяц. Нар., Сл. паўн.-зах.). Укр. кривий, рус. кривой ’тс’, балг. крив, макед. крив, серб.-харв. кри̑в, славен. krȋv ’тс’, польск. krzywy, чэш. křivy, славац. krivy, в.-луж. křiwy, н.-луж. kšiwy, палаб. kraivĕ ’тс’. Прасл. krivъ ’не прамы, несправядлівы, левы’ мае дакладны адпаведнік у літ. kreĩvas ’тс’, лат. krievs ’тс’. Значэнне ’левы’ зафіксавана ў літ. kairė̃ ’левая рука’, лат. keĩre ’тс’, krẽilis krèiss ’левы’ з няясным словаўтваральным статусам (параўн. Фрэнкель, 203). Са славянскіх паралелей толькі серб.-харв. кри̑в зберагло абодва значэнні (’крывы’ і левы’). У астатніх выпадках значэнне ’левы’ было выцеснена прасл. lěvъ (гл. Мартынаў, Изоглоссы, 26). Параўн. Слаўскі, 3, 253–254.

Крывы́ 2 ’зайздросны’ (Жд. 3, ТС). Гл. крывы 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Найдзён ’знайдыш, пазашлюбнае дзіця’, ’падкідыш’ (Нас., ТС), найдзёна ’тс’ (пра дзяўчынку) (Нас., ТС), а таксама найдзёнок, найдзённік. Пры наяўнасці субстантываванага прыметніка найдзёны і словазлучэння найдзёнэ дзіця ’пазашлюбнае дзіця’ (ТС) лёгка ўявіць працэс утварэння назоўнікаў шляхам семантычнага згортвання. У выніку аналагічных працэсаў узніклі рус. найден, найдёна ’тс’, чэш. дыял. naj deny ’тс’, славен. najdenec, najdenik ’тс’, балг. Найден (імя ўласнае), найдено дете ’знайдыш’, што магчыма, дае падставы для рэканструкцыі прасл. *псцдьnъ, субстантываванага прыметніка, адносна семантыкі якога можна выказаць наступныя меркаванні: хутчэй за ўсё першаснае значэнне было ’знойдзены’, што мела засцерагальную функцыю ў адносінах да дзіцяці. Машынскі піша пра падаванне імені ’знайдыша’ ў Балгарыі (уласныя імёны Найден, Найда), што мае на мэце абмануць злыя сілы, якія не спрыяюць патомству пэўнай сям’і (Kultura, II, 1, 277). Гл. най ці, найціся.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)