◎ Праго́ны 1 ’слупкі, якія ставяцца на бэлькі’ (Сцяшк. Сл.), прагоны ’падоўжаныя тоўстыя бярвёны, на якое насцілаюць мост’ (лун., Шатал.). Рус. прагон ’ляжачая частка рыштаванняў’. Да прагнаць < гнаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Про́рба ’невялікі паўвостраў’ (навагр., Сл. ПЗБ). З прорва (гл.). Семантыка тлумачыцца пераносам значэння ’новая прамая пратока, новае рэчышча, прамытае ракой’ — ’частка сушы (паўвостраў, востраў), адрэзаная новым рэчышчам’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сяды́-тады́ ’часам, часамі, зрэдку, іншы раз, калі-нікалі’ (Сл. ПЗБ, Ск. нар. мовы). Першая частка ад заўсёды, утворана аналагічна ад тады; параўн. сяк‑так і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

essential​2 [ɪˈsenʃl] adj.

1. (to/for) істо́тны, неабхо́дны;

an essential part/component of smth. ве́льмі ва́жная ча́стка/надзвы́чай ва́жны кампане́нт чаго́-н.;

This discussion will be essential for the final decision. Гэта дыскусія будзе вельмі важнай для канчатковага рашэння.

2. гало́ўны, асно́ўны

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

gros

I м.

грос (12 тузінаў, або 144 штукі)

II н. нескл.

[gro] большая частка, большасць;

poświęcić gros czasu czemu — прысвяціць большую частку часу чаму

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Пасле́д, после́д, пасля́д, пасля́ды́, пасле́дкі ’мякіна’, ’адыходы пры малацьбе, пазаддзе’ (Сл. ПЗБ, Выг., Мат. Гом., ТС; воран., свісл., петрык., Шатал.), ’рэшткі чаго-н.’ (ТСБМ, Нас., Шат.), ’орган, які выходзіць услед за плодам’ (ТСБМ), пасле́дыш ’апошняе дзіцё’ (Нас., Мат. Гом., Бяльк.), пасле́дак ’тс’, ’паслядоўнік’, ’спадчыннік’ (Нас.). Укр. послі́д ’пазаддзе’, ’вынік’, ’канец’, ’кал’, рус. после́д ’плацэнта’, после́дки ’рэшткі’, польск. poślad, poślady ’нешта апошняе’, ’пазаддзе’, pośladek ’канец, рэшта’, ’ягадзіцы’, ’задок у драбінах’, ’сцёгны’; н.-луж. poslědk ’апошняя частка, канец’, ’геніталіі самкі звера’, ’плацэнта’, в.-луж. poslednje ’тс’, posledk ’астатак’, ’задняя частка’, чэш. posled, posledek ’канец, апошняя частка’, славац. posledok ’тс’, ’апошні раз’, славен. poslẹ̑da ’ар’ергард’, poslẹ̑dek ’вынік’, серб.-харв. по̀следица ’тс’, макед. последок ’наступныя падзеі’, балг. последък ’плацэнта’. Прасл. poslědъ. Да след (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паты́лак ’задняя частка галавы’ (гом., Мат. Гом.). Рус. поты́лок ’удар па патыліцы’; пск., цвяр. ’патыліца, карак у скаціны’, серб.-харв. по̀тиљак ’патыліца’. Прасл. архаізм роtуlъкъ. Да тыл (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Майня́ ’сярэдняя частка невада ў выглядзе мяшка’ (Яшкін, З жыцця) — у выніку распадабнення зычных ‑тн‑ > ‑йн‑. Да матня́ (гл.). Укр. палт., рус. матня́ ’тс’ (< мата́цца). (Фасмер, 2, 582).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Біру́ля ’костка з абрэзанага свінога кумпяка’ (Сцяшк. МГ). Таго ж паходжання, што і біру́лька (гл.). Параўн. рус. бирю́лька ’частка нагі’. Матывацыю гл. у Мяркулавай, Этимология, 1971, 185–190.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ступня́ ‘плюсна, частка нагі ад шчыкалаткі ўніз’, ‘ніжняя паверхня ступака, падэшва’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт.), ‘ступак’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ, Бяльк., ЛА, 3). Дэрыват ад ступіць, гл. ступень.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)