Verbum

ду́маць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. аб кім-чым, над чым і без дап. Раздумваць, мысліць, разважаць.

Многа думаў аб жыцці.

Д. над задачай.

2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.

Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.

3. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.

Думаю застацца дома.

4. на каго (што). Падазраваць, лічыць вінаватым у чым-н.

Дарэмна на яго д.

5. аб кім-чым. Клапаціцца, турбавацца.

Трэба д. аб дзецях.

◊

І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.

І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.

Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.

|| зак. паду́маць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 3—5 знач.).

|| наз. ду́манне, -я, н. (да 1 знач.).

ду́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.

1. Тое, што склалася ў працэсе мыслення, разважанняў.

Слушная д.

Новая д.

2. Ідэя, намер, жаданне.

З’явілася д. напісаць рэцэнзію на кнігу.

3. Погляд на што-н., меркаванне аб чым-н.

Мы з вамі адной думкі.

○

Грамадская думка — погляд шырокіх колаў грамадскасці на што-н.

◊

Без задняй думкі — шчыра, без скрытага намеру.

дунга́не, -га́н, адз. дунга́нін, -а, м.

Народ, які жыве невялікімі групамі ў Казахстане, Кыргызстане, Узбекістане, Паўночным Кітаі.

|| ж. дунга́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. дунга́нскі, -ая, -ае.

ду́пель, -я, мн. -і, -яў, м.

Балотная птушка сямейства сяўцовых з доўгай тонкай дзюбай.

|| прым. дупялі́ны, -ая, -ае.

дуплава́ты, -ая, -ае.

3 дуплом або некалькімі дупламі.

Дуплаватае дрэва.

|| наз. дуплава́тасць, -і, ж.

дупле́т, -а, М -ле́це, мн. -ы, -аў, м.

У більярднай гульні: удар, калі шар трапляе ў лузу, адскочыўшы ад борта пад ударам другога шара.

|| прым. дупле́тны, -ая, -ае.

дупло́, -а́, мн. ду́плы і (з ліч. 2, 3, 4) дуплы́, ду́плаў, н.

1. Пустата ў ствале дрэва на месцы выгніўшай драўніны.

Вавёрка жыве ў дупле.

2. Адтуліна, дзірка ў зубе (разм.).

дупля́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

Невялікая кадушка, выдзеўбаная з дрэва, якая выкарыстоўваецца ў хатніх умовах як пасудзіна для мукі і інш.

дур, -у, м. (разм.).

Дурнота, неразумны ўчынак, дзівацтва.

Д. нейкі найшоў на яго.

◊

Выбіць дур з галавы — адвучыць ад якіх-н. звычак, ад чаго-н. нядобрага.

ду́рань, -рня, мн. -рні, -рняў, м.

1. Неразумны, тупы, разумова абмежаваны чалавек.

Д. быў, дык і рабіў дурное.

Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.). Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

Гуляць у дурня.

◊

Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.; разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

Не дурань паспаць.

Няма дурняў (разм.) —

1) выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;

2) не ашукаеш, не спадзявайся.

Пашыцца ў дурні (разм., неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

Прымусь дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм., неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

Шукаць дурняў (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.