урбаніза́цыя, ‑і, ж.
Гістарычны працэс, звязаны з канцэнтрацыяй насельніцтва, эканамічнага і культурнага жыцця ў буйных гарадах. Адзін з асноўных працэсаў, які адбываецца сёння на нашых вачах, — урбанізацыя краіны. Лойка. // Пашырэнне рыс, асаблівасцей, уласцівых гораду, на вясковае жыццё.
[Ад лац. urbus — горад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ча́ўканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. чаўкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. На некаторы час гутарка прыціхла, саступіўшы месца чаўканню сківіц. Колас. Сёння — слота, сцюдзёны вецер, замглёнае непрыветнае неба, нуднае чаўканне размяклага снегу пад нагамі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
áufgelegt
a схі́льны, прыхі́льны (zu D – да чаго-н.)
er ist héute gut ~ — ён сёння ў до́брым настро́i
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
напе́рці, -пру́, -прэ́ш, -прэ́; -про́м, -праце́, -пру́ць; напёр, -пе́рла; напры́; зак. (разм.).
1. на каго-што. Штурхаючы, націснуць усім целам.
Н. на дзверы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў вялікай колькасці.
У залу наперла многа людзей.
3. чаго. Прынесці, прывезці ў вялікай колькасці чаго-н.
Н. дошак на падлогу.
4. чаго. Напхаць у вялікай колькасці чаго-н.
Н. вопраткі ў шафу.
5. безас., каму. Вельмі спатрэбіцца, прыспічыць.
Наперла ж яму менавіта сёння ехаць.
|| незак. напіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цуд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. У рэлігійных уяўленнях: штосьці невытлумачальнае, звышнатуральнае, выкліканае ўздзеяннем Боскай сілы.
Спадзявацца на ц.
2. Пра тое, што здзіўляе сваёй незвычайнасцю, прыгажосцю, выклікае захапленне.
З цудаў ц.!
Цуды гераізму.
3. у знач. прысл. цу́дам. Незвычайным, неверагодным чынам; выпадкова (разм.).
Дом ц. уцалеў пасля бамбёжкі.
Ц. не спазніўся.
4. у знач. вык. Надзвычайна добры, непараўнальны.
Надвор’е сёння — ц.!
Не кулеш, а ц.!
◊
Цуда ў рэшаце (разм., жарт.) — пра што-н. незвычайнае або незразумелае.
Цуда-юда — у казках: пачвара, страшыдла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
згука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Разм. Крыкам, сігналам сабраць у адно месца ўсіх або многіх. // Заклікаць да чаго‑н. Слова, што мужнасць кавала, Слова, што ў бой падымала, Сёння згукае да працы, Працы на шчасце народа. Кірэенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарніту́р, ‑а, м.
1. Поўны набор, камплект прадметаў пэўнага прызначэння. Гарнітур мэблі. Гарнітур бялізны.
2. Разм. Касцюм. [Шаманскі] сёння выглядаў незвычайна маладым. Можа, яго маладзіў новы сіняга бастону гарнітур, белы каўнер сарочкі з бардовым гальштукам, нізка выстрыжаныя скроні. Дуброўскі.
[Фр. garniture.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умалаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак.
Разм.
1. чаго. Змалаціць частку чаго‑н. [Тодар:] — Папалуднаваўшы, .. яшчэ аўса ўмалоцім трохі сёння. Крапіва.
2. перан.; што і чаго. З’есці з апетытам, у вялікай колькасці. Умалаціўшы хлеб з вяндлінай, бяромся за суніцы. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цма́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Прыцмокваць губамі, языком і пад., выказваючы захапленне або расчараванне. — Ну ж і стрэльбу здабыў ты сабе, Мартын! — цмакаў дзед Талаш, разглядаючы дзівосную стрэльбу. Колас. І сёння яшчэ некаторыя цмакаюць, шкадуючы леташні снег. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бесперспекты́ўны, ‑ая, ‑ае.
Пазбаўлены ўсякіх перспектыў, які не можа спадзявацца на лепшае будучае, на добрыя вынікі. У пакутах і боязі за бязрадаснае сёння, а тым больш за бесперспектыўнае і змрочнае заўтра жывуць рускія і ў іншых раёнах ЗША. Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)