brúmmen
vi
1) бурката́ць; гусці́
mir brummt der Kopf — у мяне́ галава́ трашчы́ць
2) мармыта́ць
3) разм. сядзе́ць пад а́рыштам
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Kóhle
f -, -n ву́галь
~ ábbauen [fördern] — здабыва́ць ву́галь
~n fássen — запасці́ся ву́галем
wie auf (glühenden) ~n sítzen* — ≅ сядзе́ць як на іго́лках
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Verstéck
n -(e)s, -e прыста́нішча, прыту́лак, схо́вішча, схоў
2) заса́да
~ spíelen — гуля́ць у хо́ванкі
im ~ líegen* — сядзе́ць [быць] у заса́дзе
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ашашке́рыцца ’стаяць (сядзець) у стане нерухомасці, абыякавасці і безжыццёвасці, нагадваючы хворую на гняздзе курыцу’ (карэліц., Янк. II). Хутчэй за ўсё звязана з шашэрыцца ’натапырвацца’, шушэрыцца ’настаўляць поўсць, пер’е; насцярожвацца’ (КСП), да апошняга параўн. рус. ошушурить ’ашчацініцца, ускалмаціцца, надуцца’; маючы на ўвазе тлумачэнне слова, можна дапускаць сувязь (другасную) з шашок, шашко ’тхор’, параўн. сведчанне Пяткевіча аб тым, што тхор ачмурае курэй такім паганым духам, што ўсе куры, пачадзеўшы, падаюць да долу (Пятк., 2, 74).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насу́праць і насупро́ць, прысл. і прыназ.
1. прысл. Прама перад кім-, чым-н., на процілеглым баку.
Ён жыве н.
2. прысл. Наперакор, нязгодна з кім-, чым-н. (разм.).
Гаварыць н.
Рабіць усё н.
3. прыназ. з Р. Указвае на прадмет або асобу, перад якімі на процілеглым баку што-н. размяшчаецца.
Сядзець н. акна.
4. прыназ. з Р і Д. Наперакор каму-, чаму-н., нязгодна з кім-, чым-н.
Н. жаданням.
Н. волі бацькі.
5. прыназ. з Р. Указвае на тэрмін, адрэзак часу, перад якім што-н. існуе, адбываецца ці павінна адбыцца.
Паехаць у горад н. ночы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
крук, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Металічны ці драўляны стрыжань з загнутым тупым канцом.
Павесіць паліто на к.
2. Кароткі металічны прут, загнуты на адным канцы і прымацаваны другім канцом да каната, вяроўкі і пад. для падчэплівання і перамяшчэння грузаў.
К. пад’ёмнага крана.
3. Зашчэпка на дзвярах у форме загнутага на канцы металічнага прута, які накідваецца на прабой.
Узяць дзверы на к.
4. Лішняя адлегласць пры хадзьбе кружным шляхам.
◊
Крукам галавы (носа) не дастаць (разм., неадабр.) — пра вельмі ганарыстага чалавека.
Сагнуць у крук каго (разм.) — прымусіць падпарадкавацца.
Сядзець крукам (разм.) — вельмі старанна рабіць што-н. (звычайна седзячы).
|| прым. крукавы́, -а́я, -о́е (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пан, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. У старой Чэхіі, Польшчы, Літве, дарэвалюцыйнай Беларусі і Украіне: заможны феадал, буйны землеўласнік (памешчык, дваранін і пад.), а таксама зварот да яго.
Жыць як пан або панам (перан.: жыць у багацці і раскошы; разм.).
2. Пра чалавека, які ўхіляецца ад працы сам і мае моду перакладваць работу на іншых (разм.).
Сядзець як пан або панам (перан.: гультаяваць, нічога не рабіць; разм.).
3. Форма ветлівага звароту да мужчын у Польшчы, Чэхіі і інш. краінах (дадаецца да прозвішча, імя, службовага тытула і пад.).
Паважаныя дамы і паны!
|| ж. па́ні, нескл.
|| прым. па́нскі, -ая, -ае.
П. двор.
Панскія замашкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
усё¹, прысл.
1. Увесь час, заўсёды, пастаянна.
Ён усё заняты.
2. Да гэтага часу.
Ён усё яшчэ вучыцца.
3. Толькі, выключна.
Справа расстроілася, і ўсё з-за вас.
4. У спалучэнні са словамі, якія абазначаюць змену прыметы ці нарастанне яе.
Вецер усё мацнее.
Усё больш і больш змяркалася.
5. У спалучэнні з вышэйшай ступенню і злучнікам «чым» служыць для ўзмацнення процістаўлення.
Занятак не вельмі што, але ўсё лепш, чым сядзець склаўшы рукі.
6. Аднак, тым не менш.
Як ён ні стараецца, а ўсё не атрымліваецца.
◊
Усё ж, усё ж такі — тым не менш.
Ён усё ж або ўсё ж такі не паехаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Му́ркаць, му́ркнуты, мурну́ць, муркота́ць ’ціха вурчаць, утвараючы гукі «мур-мур» (пра ката)’, ’мармытаць, бурчаць, гаварыць сабе пад нос’ (ТСБМ, Выг. дыс., ТС; З нар. сл., ігн., шальч., Сл. ПЗБ), ’паціху падаваць голас’ (ТС). Укр. му́ркати, му́ркнути, муркота́ти ’тс’. Бел.-укр. ізалекса. Балтызм. Параўн. літ. mur̃kti, murkúoti, murksóti ’мурлыкаць’, ’сядзець прыжмурыўшыся’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 85). Сюды ж пін. му́рка ’мянушка сабакі’ (КЭС). Спрошчана як гукапераймальнае тлумачыць паходжанне Васілеўскі (Прадукт. тыпы, 72, 79). Гэтак жа і аўтары ЕСУМ (4, 538).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мель ж Sándbank f -, -bänke; Úntiefe f -, -n;
се́сці на мель stránden vi (s), auf éine Sándbank geráten*; перан разм in éine schwíerige Láge geráten* [kommen*];
◊ сядзе́ць на ме́лі auf dem Tróck(e)nen sítzen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)