То́ршы ’больш торны (пра дарогу)’ (Нас.) — незвычайная простая форма вышэйшай ступені прыметніка торны (гл.), утвораная пры дапамозе суф. ‑ш‑ (па тыпу прыметнікаў з суплетыўнай асновай: горшы, меншы).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

напля́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.

Разм. Нарабіць плям, напэцкаць. Стаіць наш дзядзька ў задуменні, Не смее ўзняцца на ступені: Баіцца ён мужычым ботам, Прапахлым дзёгцем, здорам, потам Тут наслядзіць або напляміць. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

насто́лькі, прысл.

У такой меры, у такой ступені. Буксаванне было настолькі моцнае, што з-пад колаў феерверкам пасыпаліся іскры. Васілёнак. Здзіўленне ў голасе маці было настолькі шчырае, што я міжвольна ўсміхнуўся. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тэ́рцыя, ‑і, ж.

1. У музыцы — трэцяя ступень ад дадзенай у дыятанічнай гаме. // Інтэрвал, які ахоплівае тры ступені.

2. Друкарскі шрыфт, памер якога роўны 16 пунктам (6 мм), выкарыстоўваецца для набору загалоўкаў.

[Ад лац. tertia — трэцяя.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наспе́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які паспеў, спелы. Жыта было наспелае, ужо растапырвала каласкі, каб выплакацца зернем. Лобан.

2. перан. Развіцца, дайсці да высокай ступені праяўлення чаго‑н.; стаць надзённым. Наспелае пытанне. Наспелае рашэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

канцэ́нтры, ‑аў; адз. канцэнтр, ‑а, м.

1. Кругі рознай велічыні, але з агульным цэнтрам.

2. Паслядоўныя ступені ў навучанні, якія звязаны адзінствам зместу, але адрозніваюцца па складанасці і аб’ёму. Першы канцэнтр. Другі канцэнтр.

[Ад лац. con — з, разам і centrum — цэнтр.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лагары́фм, ‑а, м.

У матэматыцы — паказчык ступені, у якую трэба ўзвесці лік-аснову, каб атрымаць дадзены лік. Сістэма лагарыфмаў. □ Янча перагортвае табліцу лагарыфмаў і, адшукаўшы патрэбную функцыю вугла, запісвае яе ў сшытак. Васілевіч.

[Ад грэч. logos — адносіны і arithmos — лік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

віртуо́з, ‑а, м.

Артыст (звычайна музыкант), які выдатна валодае тэхнікай свайго мастацтва. Віртуоз-скрыпач. // Чалавек, які дасягнуў вышэйшай ступені майстэрства ў сваёй рабоце. У паэме «Пан Тадэвуш» Міцкевіч паказаў сябе майстрам-віртуозам. Лойка.

[Іт. virtuoso.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ко́лькасць, -і, ж.

1. Велічыня, лік, аб’ём, маса.

Вялікая к. дрэў у парку.

К. ападкаў за суткі.

2. Філасофская катэгорыя, якая характарызуе прадметы і з’явы навакольнага свету з боку велічыні, аб’ёму, ліку, ступені развіцця, тэмпаў змянення і інш. (выкарыстоўваецца ва ўзаемадзеянні з катэгорыяй якасці).

Пераход колькасці ў якасць.

|| прым. ко́лькасны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

расхадзі́цца, -хаджу́ся, -хо́дзішся, -хо́дзіцца; зак.

1. Прахадзіўшы доўга, прывыкнуць да хадзьбы, перастаць адчуваць стомленасць ад яе.

Расхадзіўся, і ногі перасталі балець.

2. Пачаць хадзіць многа, сюды-туды.

3. перан. Дайсці да крайняй ступені ў праяўленні чаго-н., у якіх-н. дзеяннях, разысціся.

Нервы расхадзіліся.

Расхадзілася шалёная завіруха.

|| незак. расхо́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)