Нага́та ’старажытная грашовая адзінка’ (Рабцэвіч), параўн. ст.-бел. у Летапісе Аўрамкі XV ст.: по двѣ нагатѣ (Карскі 2-3, 106), ст.-рус. ногата. Выводзяць з кыпч. тур. nakt ’наяўныя грошы’, крым.-тат. naxt ад араб. naḳd ’дробныя грошы’; аднак не выключана і мясцовае ўтварэнне ад мяркуемага *нагата ’сабаліная шкурка з чатырма нагамі’ вытворнага ад нага́, параўн. бел. нога́ты ’з доўгімі нагамі’ (ТС), што характэрна для ўсх.-слав. назваў грошай; гл. Кіпарскі, ВЯ, 1956, № 5, 135; Фасмер, 3, 79.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ды́ґусь ’цыбаты, з доўгімі нагамі’, таксама дыґа́ты (Сцяц., Сл. паўн.-зах.: ’высокі’). Запазычанне з польск. дыял. dyguś, dygaty ’тс’ (а гэта да польск. dygać, аб якім Слаўскі, 1, 185).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кі́ві
(палінез. kivi)
птушка групы бескілявых з кароткімі моцнымі нагамі, доўгай гібкай дзюбай і неразвітымі крыламі; пашырана ў Новай Зеландыі; жыве ў густых зарасніках.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пераме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Змераць або памераць нанава, яшчэ раз.
П. куплены адрэз.
2. Змераць, памераць усё, многае.
П. усе ўчасткі.
3. перан. Шмат прайсці, пахадзіць па якойн. тэрыторыі (разм.).
Многа дарог мне прыйшлося п. сваімі нагамі.
|| незак. перамяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і пераме́рваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падно́жны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца пад нагамі. Зноў выбіваліся [мужчыны] на сцежку, зноў браліся воўчымі логавамі, прыгінаючыся і правальваючыся ў падножнай трухліне. Чорны.
•••
Падножны корм гл. корм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нацямо́чку, прысл.
Разм. Тое, што і нацямку. [Тамаш:] — Устаў я гэта сабе нацямочку, яшчэ нават сцежкі пад нагамі не відаць. Чорны. Жанчыны .. з журавін .. вярталіся нацямочку. Кірэйчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пехато́й і пехато́ю, прысл.
Сваімі нагамі, пяшком, пеша. Апошнія дваццаць кіламетраў прыйшлося ісці пехатой. Брыль. Пажылыя рабочыя і жанчыны расселіся на вазах, маладыя пайшлі пехатою. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аля́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Невялікая птушка атрада вераб’іных з кароткімі крыламі і доўгімі нагамі, якая жыве па берагах рэк; вадзяны верабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пацвярдзе́ць, ‑ее; зак.
Стаць цвёрдым, цвярдзейшым. Гразь пад нагамі падшэрхла і пацвярдзела. Грахоўскі. Голас .. [сакратара ЦК] пацвярдзеў, узняўся, набыў інтанацыі, якія найбольш выразна даносяць думкі да слухача. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слізгата́, ‑ы, ДМ ‑гаце, ж.
Тое, што і слізгота. З учарашняй адлігі толькі і засталіся доўгія ледзяныя стрэлкі на стрэхах ды слізгата пад нагамі. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)