набрыня́ць, ‑яе; зак.
1. Набраўшыся вільгаці, вадкасці, павялічыцца ў аб’ёме. Зямля набрыняла вадой, разбухла, як перастаялае цеста. Асіпенка. Лёд на рацэ набрыняў, зламаліся на ім і запоўніліся вадой пракладзеныя людзьмі сцяжынкі. Хадкевіч. // Наогул прасякнуць вільгаццю, вадкасцю. Штаны і ватоўка адразу ж набрынялі вадою і пачарнелі. М. Ткачоў. [Ігнацюк] гнаў аўтобус, гледзячы толькі наперад. Бінт на руцэ збіўся, набрыняў крывёю. Хомчанка.
2. Тое, што і набухнуць (у 1 знач.). Стаяла вясна. Яшчэ не распусціліся клейкія бярозавыя лісточкі, а пупышкі ўжо набрынялі. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сагрэ́цца, ‑грэюся, ‑грэешся, ‑грэецца; зак.
1. Стаць цёплым, гарачым; нагрэцца. Вада сагрэлася. Зямля сагрэлася. // Сагрэць сябе, сваё цела. Сцёпка сагрэўся пад коўдраю і заснуў моцным сном. Колас. Ломячы лёд, рушыў [Міхал Тварыцкі] назад к берагу, вылез наверх і ўжо, каб сагрэцца, пабег. Чорны.
2. перан. Падабрэць ад спагадлівых, сардэчных размоў, адносін. Хацелася трохі сагрэцца Цяплом размовы, Ды дзядзька — маўчун... Арочка. Сама Волька, заўважаючы ў сабе гэту змену, не магла не дзівіцца, як яе жаночае сэрца адтала, сагрэлася і само пачало грэць. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скало́ць 1, скалю, сколеш, сколе; зак., што.
Аддзяліць слой, кавалак чаго‑н. ударам, зняць з паверхні; збіць. Скалоць лёд з тратуара.
скало́ць 2, скалю, сколеш, сколе; зак., што.
1. Змацаваць, сашчапіць разам што‑н. (шпількай). Скалоць кавалкі матэрыі.
2. і каго. Зраніць у многіх месцах чым‑н. вострым, калючым. [Наста] скалола ў кроў іржышчам жорсткім босенькія ногі і моцна плакала. Астапенка. Учора да [Тарасевічаў] прыехалі фашысты, арыштавалі бацьку, .. усё нечага дапытваліся, але ён маўчаў, сцяўшы зубы. Тады фашысты штыкамі ўсяго яго скалолі насмерць. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
melt
[melt]
1.
v.t. melted or molten
1) тапі́ць, растапля́ць (сьнег, воск)
The sun will melt away the fog — Со́нца расто́піць тума́н
2) расплаўля́ць (во́лава, лёд)
3) распушча́ць
to melt sugar in water — распусьці́ць цу́кар у вадзе́
4) зьмякча́ць, рабі́ць ласка́вым
2.
v.i.
1) тапіцца, растапля́цца (пра воск, ма́сла, смалу́); растава́ць (пра сьнег, лёд)
2) распушча́цца, распуска́цца (пра соль у вадзе́)
3) мякчэ́ць, расчу́львацца, растава́ць (пра сэ́рца)
to melt away —
а) растава́ць
б) зьніка́ць
Money melts away — Гро́шы зьніка́юць уваччу́
His wealth melted away — Яго́нае бага́цьце расплыло́ся
3.
n.
1) распла́ўлены мэта́л
2) пла́ўленьне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
glaze
[gleɪz]
1.
v.
1) шкліць, ашклі́ць, зашклі́ць (акно́, карці́ну), устаўля́ць шкло (у акно́)
2) паліва́ць (ганча́рныя вы́рабы), глязурава́ць (парцаля́ну, цуке́ркі), глянцава́ць папе́ру
2.
n.
1)
а) палі́ва f.
б) лёд (на хо́дніку)
2) cooking glaze — глязу́ра f.
3) галалёд -у m., галалёдзіца f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
бі́цца несов.
1. (наносить побои, затевать драку) дра́ться;
2. воен. би́ться, дра́ться, сража́ться;
3. (состязаться) би́ться;
4. (ударяться обо что-л.) би́ться, колоти́ться;
5. (ломаться, дробиться) би́ться;
6. (о сердце, пульсе) би́ться;
7. (о масле) па́хтаться;
8. (трудиться над чем-л.) би́ться;
9. страд. би́ться; па́хтаться;
◊ б. як ры́ба аб лёд — би́ться, как ры́ба об лёд;
б. за пусты́ мех — дра́ться из-за пустяко́в;
б. галаво́й аб сцяну́ — би́ться голово́й о сте́ну;
б. (лама́цца) у адчы́неныя дзве́ры — ломи́ться в откры́тую дверь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ду́жы, ‑ая, ‑ае; дуж, дужа.
1. Значнай фізічнай сілы; здаровы, вынослівы. Першы сусед, які прыйшоў пабачыцца з .. [Антосем], быў Яўхім Мядзведзь, дужы, здаравенны мужчына, заядлы паляўнічы. Чарнышэвіч. Спадабалася і сама гаспадыня, гэткая працавітая калгасніца, дзябёлая, дужая. Шамякін. Узяўся за гуж, не кажы, што не дуж. Прыказка. / Пра часткі цела. Юркавы рукі былі нязвыкла дужыя і па-мужчынску ўпэўненыя. Карпаў.
2. Разм. Вялікі, значны па ступені праяўлення, велічыні. Дужы вецер. Дужы мароз. □ Хвалі дужыя падпёрлі Лёд цяжкі. На дне ракі Тлустыя самы замёрзлі, Спяць пра лета шчупакі... Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узды́біцца, ‑біцца; зак.
1. Стаць, узняцца на дыбкі. [Стась] выцяў варанога пад бакі. Жарабец уздыбіўся і памчаў. Грамовіч. Выскаліўшы пеністыя храпы, уздыбіліся коні. Лынькоў. // перан. Развар’явацца. — Я Алесю пра наша каханне расказаў, дык ён аж уздыбіўся, — каб змяніць гутарку, схлусіў Кастусь. Ваданосаў.
2. Падняцца ўгору, падняцца дыбам. Лёд на рацэ ўздыбіўся і пачарнеў, падточаны маладымі водамі з палёў і лугоў. Краўчанка. Вагоны з лязгатам уздыбіліся і паляцелі адзін за адным пад адхон. Няхай. Зрэдку пасівелыя валасы пана Даўнаровіча крыху ўздыбіліся, твар раптам нейк схуднеў. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рым ’дрыгва, топкае месца’ (Ян.), укр. дыял. рим ’яма з вадой’, ’лог, заліты вадой’, ’глыбокі роў’. Няяснае слова. Можна меркаваць роднасць да польск. ryma ’насмарк’, чэш. rýma ’насмарк’, славац. réma ’насмарк’, ст.-слав. рема ’выцяканне’, роума, рюма ’сцяканне’, ст.-ням. reuma ’насмарк’, фр. rhume ’прастуда, катар’, лац. rheuma, reuma ’выцяканне’, нова-грэч. ῥεῦμα ’насмарк’, літ. rymà ’насмарк’. Польская і чэшская лексемы лічацца запазычаннямі з франц. rhume, якое з грэч. ῥεῦμα (Мацэнаўэр, 301; Махэк₂, 527). Але гэта няпэўна. Здзіўляе падабенства з рус. ры́мбаць, ры́нда́ть ’гразнуць у балоце’, ’правальвацца нагамі ў балота, праз лёд або снег’, ры́ндало ’балота’, якое з доляй верагоднасці лічаць запазычаннем з фін. rämpiä ’ісці праз балота, снег’, ’рухацца наперад з цяжкасцю’ (Фасмер, 3, 528). Параўнай ры́маць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ледзяны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да лёду; які складаецца з лёду. Усё — зямля, дрэвы, стрэхі — пакрылася звонкай ледзяной коркай. Шамякін. // Пакрыты лёдам, абледзянелы. Ледзяныя вяршыні гор. □ Па ледзяных горках коўзаюцца дзеці. Мурашка.
2. Вельмі халодны; халодны як лёд. Дзе-нідзе байцы з першага ж кроку правальваліся па пояс ў ледзяную ваду. Краўчанка. Здольнасць што-небудзь усведамляць вярнулася да Хвядоса ўжо на вуліцы, калі твар яго апякло ледзяным ветрам. Шашкоў. // Застылы, адубелы. Ледзяныя пальцы. Ледзяны твар.
3. перан. Пагардліва-халодны, знішчальны. Ледзяны позірк. // Халодна-раўнадушны, абыякавы. Ледзяныя вочы. Ледзяны выраз твару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)