хларо́з
(н.-лац. chlorosis, ад гр. chloros = бледна-зялёны)
1) адна з форм малакроўя, якая характарызуецца недахопам жалеза ў арганізме; бледная немач;
2) хвароба раслін, выкліканая недахопам у глебе жалеза, пры якой лісце жаўцее і бялее.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сталь
(ням. Stahl)
цвёрды коўкі метал серабрыста-шэрага колеру, які з’яўляецца сплавам жалеза з вугляродам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
падвалачы́, ‑лаку, ‑лачэш, ‑лача; ‑лачом, ‑лачаце, ‑лакуць; пр. падвалок, ‑лакла, ‑лакло; заг. падвалачы; зак., каго-што.
Разм. Падцягнуць волакам. Падвалачы мех з бульбай. □ Падзякавалі мы начальніку, пайшлі, падвалаклі пару доўгіх дошак, каб было што пакласці на жалеза. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БАРЫ́САЎШЧЫНСКІ МЕТАЛУРГІ́ЧНЫ ЗАВО́Д.
Дзейнічаў на Беларусі ў 1854—81 у маёнтку Барысаўшчына паблізу в. Чарняўка Барысаўскага р-на Мінскай вобл. Працаваў на пакладах мясц. балотных рудаў. У 1863 дзейнічалі 4 паравыя машыны, домна, у 1868 — 3 домны, пудлінгавая печ, вагранка, 2 крычныя горны. Вырабляў чыгун, жалеза (пудлінгавае, паласавое, шыннае, круглае, квадратнае), у 1863—72 — адліўкі, машыны, у т. л. паравыя. Працавала 437 чал., выплаўлялася да 120 тыс. пудоў чыгуну (1867), штогод выраблялася па 20—72 тыс. пудоў сталі і жалеза. На Усерасійскай выстаўцы (Масква, 1870) прадукцыя адзначана бронзавым медалём.
т. 2, с. 333
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЫВЕ́ТРЫВАННЯ РАДО́ВІШЧЫ,
паклады карысных выкапняў, якія ўзніклі ў зоне хім. выветрывання горных парод у зямной паверхні. Фарміруюцца пры разлажэнні горных парод пад уздзеяннем вады, вуглекіслаты, кіслароду, а таксама арган. і неарган. кіслот. Адрозніваюць: інфільтрацыйныя радовішчы, якія ўзніклі ў выніку растварэння і пераадкладу рэчываў хімічна актыўнымі воднымі растворамі, што цыркулююць у глыбіні Зямлі (некаторыя радовішчы жалеза, медзі, нікелю, урану, самароднай серы); астаткавыя радовішчы, якія сфарміраваліся на паверхні Зямлі ў выніку вынасу вадой з горных парод растваральных злучэнняў і намнажэння ў астатку цяжкарастваральных каштоўных мінералаў (некаторыя радовішчы жалеза, марганцу, нікелю, баксітаў, кааліну, магнезіту).
т. 4, с. 302
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
феры́т
(ад лац. femim = жалеза)
1) цвёрды раствор вугляроду, які з’яўляецца састаўной часткай сталі і чыгуну;
2) хімічнае злучэнне вокіслу жалеза з вокісламі іншых металаў, якое выкарыстоўваецца для вырабу электрамагнітных элементаў, што прымяняюцца ў розных галінах тэхнікі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мета́л, ‑у, м.
Хімічна простае рэчыва або сплаў, якім уласцівы бляск, коўкасць, добрая праводнасць цеплыні і электрычнасці. Лёгкія металы. □ Халаднаваты метал быў пакрыты васковай плёнкай тавоту. Паслядовіч. Метал, здавалася, сам знаходзіў літнік, каб папасці і забегчы ў форму. Скрыган. // Пра гукі, голас, якія нагадваюць металічны звон. Смелы, магутны, з металу скованы голас аэраплана залятае ў дзедаву хату. Колас.
•••
Высакародныя металы — золата, серабро, плаціна.
Каляровыя металы — усе металы і іх сплавы, акрамя жалеза і яго сплаваў.
Невысакародныя металы — металы, якія акісляюцца, ржавеюць.
Цяжкія металы — металы з удзельнай вагой звыш 5 грамаў.
Чорныя металы — чыгун, жалеза, сталь.
[Грэч. metallon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пермендзю́р
[англ. permendur, ад perme(ability) = пранікальнасць + dur(able) = трывалы]
магнітна-мяккі сплаў жалеза з кобальтам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тытанамагнеты́т
(ад тытан + магнетыт)
мінерал класа вокіслаў і гідравокіслаў чорнага колеру, разнавіднасць магнетыту; руда жалеза, тытану.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ферані́кель
(ад фера- + нікель)
сплаў жалеза з нікелем, які выкарыстоўваецца пры легіраванні (гл. легіраваць) спецыяльных сталей.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)