ГАРМАНО́ІДЫ,
парагармоны, разнастайныя паводле хім. структуры біялагічна актыўныя рэчывы, якія ўздзейнічаюць на абмен рэчываў і інш. фізіял. працэсы ў арганізме. У адрозненне ад гармонаў утвараюцца звычайна не ў залозах унутр. сакрэцыі, а ў інш. тканках і органах. Біял. ўздзеянне гарманоідаў кароткачасовае, таму што яны разбураюцца або звязваюцца тканкавымі бялкамі. Да гарманоідаў адносяць ацэтылхалін, некат. папярэднікі і прадукты пераўтварэння адрэналіну, тканкавыя гармоны, або гістагармоны (гастарын, гепарын, секрэцін і інш.), гістамін, сератанін і некат. інш. біягенныя аміны.
т. 5, с. 64
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЫКА́ЗВАННЕ,
вылучаны ў пісьмовым ці вусным тэксце фрагмент, які выражае адносна закончаную, актуалізаваную думку, аформлены граматычна (і інтанацыйна — у вусным варыянце), захоўвае сэнсавыя і фармальныя сувязі з кантэкстам, дае магчымасць усвядоміць і мысленна ўзнавіць кансітуацыю. З’яўляецца камунікатыўна-сінтакс. адзінкай (адзінкай маўлення) у процілегласць канструкцыйна-сінтакс. адзінкам — сказу, яго семантыка-сінтакс. мадэлі і фармальна-грам. схеме. Найб. істотнае адрозненне ад сказа — абавязковае актуальнае чляненне, якое сведчыць і аб уключанасці выказвання ў кантэкст і кансітуацыю.
А.Я.Міхневіч.
т. 4, с. 309
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
wyróżnienie
wyróżnie|nie
н.
1. адрозненне;
2. дыплом, узнагарода, адзначэнне, адзнака;
jury przyznało pięć ~ń — журы прысудзіла пяць дыпломаў;
dyplom z ~m — дыплом з адзнакай; чырвоны дыплом
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
да́ма, ‑ы, ж.
1. Жанчына, якая належыць да багатага ці інтэлігентнага асяроддзя (уст.). Прыдворная дама. □ На беразе ракі індыйскай Джамны жылі даўней прыгожыя тры дамы. Дубоўка. // Замужняя жанчына ў адрозненне ад дзяўчыны. Паненкі і маладыя дамы гарнуліся да вайсковых. Колас.
2. Жанчына або дзяўчына, якая танцуе ў пары з кавалерам ці ўдзельнічае ў якой‑н. гульні. Найдус галантна падводзіў сваю даму да кожнага госця, з якім і віталася яна ўсё з той жа чараўнічаю ўсмешкай. Колас.
3. Трэцяя па старшынству ігральная карта з малюнкам жанчыны. Званковая дама.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пясо́к, ‑ску, м.
1. Горная парода, якая складаецца з асобных вельмі дробных часцінак кварцу або іншых цвёрдых мінералаў. Жоўты пясок.
2. пераважна мн. (пяскі́, ‑оў). Вялікія масівы, прасторы такой пароды. Пяскі пустыні. // Пра глебу з вялікай колькасцю такой пароды. Пачынаецца пясок, на ім без краю хвойны лес. Чорны. — На нашых пясках не скора разбагацееш, — дапамагаў гараваць старшыні Антось Жыгалка. Дуброўскі.
•••
Цукровы пясок — цукар у дробных крупінках, крышталіках у адрозненне ад рафінаду.
Пабудаваць на пяску гл. пабудаваць.
Пясок сыплецца з каго — пра вельмі старога, нядужага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
противополо́жность в разн. знач. супрацьле́гласць, -ці ж., проціле́гласць, -ці ж.;
еди́нство противополо́жностей филос. адзі́нства супрацьле́гласцей (проціле́гласцей);
их разделя́ла противополо́жность взгля́дов іх раздзяля́ла супрацьле́гласць (проціле́гласць) по́глядаў;
он по́лная противополо́жность своему́ дру́гу ён по́ўная супрацьле́гласць (проціле́гласць) свайму́ ся́бру;
◊
в противополо́жность (кому, чему) у адро́зненне (ад каго, чаго);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дыста́нцыя
(лац. distantia)
1) адлегласць, прамежак паміж чым-н. (напр. д. паміж танкамі на маршы, бег на кароткія дыстанцыі);
2) неадпаведнасць, адрозненне паміж кім-н., чым-н., абумоўленае рознай ступенню развіцця, становішча, стану.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
дыскрыміна́цыя
(лац. discriminatio = адрозненне)
1) абмежаванне ў правах, пазбаўленне раўнапраўнага становішча якой-н. дзяржавы або групы насельніцтва (напр. расавая д.);
2) мед. здольнасць асобна ўспрымаць два аднолькавыя раздражненні, якія ўздзейнічаюць адначасова ў размешчаных блізка пунктах скуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
транссуда́т
(ад транс- + лац. sudare = сачыцца)
бедная на бялок (у адрозненне ад эксудату) вадкасць, якая прасочваецца з сасудаў у тканкі і поласці цела ў выніку парушэння крыва- і лімфазвароту; утварэнне транссудату адбываецца без запаленчай змены тканак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Га́птка ’пятля’ (Сцяшк. МГ), га́птачка (Сцяшк. МГ, Шат.), га́фтка. Бел. га́фтка (засведчана з XVI ст., Булыка, Запазыч., 80), укр. га́фтка (вядомае з XVIII ст.) запазычаны, паводле Слаўскага (1, 390), з польск. haftka ’тс’, а гэта з с.-в.-ням. haft (ням. Haft); памяншальную форму польск. слова Корбут (PF, IV, 485) тлумачыў запазычаннем з ням. памяншальнага haftchen ’тс’. Форму га́птка (як і га́пка, гл.) можна тлумачыць непасрэдным адлюстраваннем польск. дыял. haptka < ням. (так Сцяц. Нар., 125), але тут (у адрозненне ад га́пка) поўнасцю захоўваецца кансанантная група ‑ptk‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)