насто́льнік, ‑а, м.
Кавалак спецыяльна апрацаванай тканіны, якой засцілаюць стол; абрус. Заслаць на стол настольнік. Накрыць хлеб рогам настольніка. □ — Папалуднуйце, — парушыла цішыню Таццяна і стала засцілаць настольнік. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадне́квацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Аднеквацца, адмаўляцца на працягу нейкага часу. Алёшка добра прагаладаўся, але, як і належыць госцю, спачатку пааднекваўся, а потым прысеў да стала. Кухараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папе́рціся, ‑пруся, ‑прэшся, ‑прэцца; ‑промся, ‑працеся; пр. папёрся, ‑перлася; заг. папрыся; зак.
Разм. Тое, што і паперці (у 1 знач.). Да стала паперліся ўсе, глядзець, што будзе. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перамало́цца, ‑мелецца; зак.
1. Змалоцца — пра ўсё, многае.
2. перан. Прайсці, мінуцца (пра якія‑н. цяжкасці, непрыемнасці і пад.). Здавалася, усё перамалолася, усё стала на сваё месца. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уто́мна,
Разм.
1. Прысл. ад утомны.
2. безас. у знач. вык. Пра стан утомы, стомленасці. Зосі стала неяк не па сабе, нудна і ўтомна, пачаў марыць сон. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жа́рко нареч., безл., в знач. сказ. го́рача;
со́лнце жа́рко гре́ло со́нца го́рача грэ́ла;
мне ста́ло жа́рко мне ста́ла го́рача;
◊
не́бу жа́рко ста́нет не́бу го́рача бу́дзе.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
го́рче сравнит. ст.
1. нареч. гарчэ́й;
во рту ста́ло ещё го́рче у ро́це ста́ла яшчэ́ гарчэ́й;
2. прил. гарчэ́йшы;
э́тот лук го́рче гэ́та цыбу́ля гарчэ́йшая;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
соли́дно нареч.
1. (прочно, надёжно) трыва́ла, мо́цна, грунто́ўна;
2. (важно, представительно) пава́жна, самаві́та;
3. (серьёзно, не легкомысленно) сур’ёзна, ста́ла;
4. (значительно) зна́чна; (много) шмат, мно́га;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Зава́да ’загана; перашкода’. Рус. смал., укр. зава́да, польск., серб.-луж. zawada ’перашкода’, чэш., славац. závada ’загана, перашкода’, славен. zavȃda ’сварка’, серб.-харв. за́вада, за̏вада ’сварка’ ст.-бел. завада ’перашкода’ (1407 г., Полац. грам.). Ц.-слав. завадити ’звязаць’. Прасл. zavada — аддзеяслоўнае імя ад прэфіксальнага дзеяслова zavaditi (гл. вадзіць 1) з асноваутвараючым ‑а, якое стала канчаткам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трост ‘мера ў 60 коп = 3600 метак уюноў’ (Байк. і Некр.), ‘мера колькасці рыбы’ (Сержп. Грам.). Другаснае ўтварэнне шляхам адсячэння суф. ‑ка ад тростка < тросць 1 ‘чараціна’, на якую нанізвалася рыба, у выніку тэрміналагізацыі стала абазначаць ‘нізка (рыбы)’, а затым — ‘адзінка вымярэння’ (Скурат, Меры, 133), аналагічна да троск ад троска 1 (гл.), з адсячэннем канчатка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)