Які не праяўляе клопату, турботы пра свае справы, паводзіны і пад. Ледзь не з першага дня Зіну акружыла самая гарачая хлапечая ўвага. Гэта часам рабіла яе бесклапотнай, легкадумнай.Шыцік.Толькі сляпы не ўбачыць, што .. [Дзіна] бесклапотная аж залішне.Навуменка.[Дамброўскі:] — Пан капітан залішне бесклапотны: У вас пад бокам тоіцца атрад... А вы спакойна седзіце ў палацах.Глебка.// Поўнасцю свабодны ад турбот. Бесклапотнае жыццё. □ Эх вы, бесклапотныя дні дзяцінства, што адляцелі сном так рана.Мележ.// Які выражае бесклапотнасць, бестурботнасць. Бесклапотны смех. Бесклапотная гамонка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сець, ‑і, ж.
Разм. Тое, што і сетка (у 1–3 і 6 знач.). Сець гатова ўжо ў рыбака І агледжаны леташні човен.Астрэйка.Смех гэткі маюць толькі дзеці Ды людзі з яснаю душой; І ён, як жа[ў]ранак той, Звінеў і ўжо кахання сеці Нячутна нішчыў.Багдановіч.Ён [свабодны голас] праз дратоў калючых сеці, Як сонца свет, пераліецца На шыр палёў, на край дарог...Танк.Дождж сеці светлыя развесіў, Разлінаваўшы далягляд.Прануза.[Брыль:] — Краіна пакрываецца сеццю электрастанцый і ўзнікаюць волаты-заводы, фабрыкі і цэлыя гарады.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смяшлі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны часта, з усялякага выпадку смяяцца. Цяпер Жэнька быў другім, зусім не падобным да таго вясёлага, смяшлівага хлопца.Шамякін.// Уласцівы такому чалавеку. Смяшлівы характар.//Разм. Такі, пры якім хочацца смяяцца. Смяшлівы настрой.
2. Які выражае гатоўнасць да смеху, смяшлівасць, весялосць. — У пана настаўніка і грэчкі няма, — сказала Ядвіся і ўскінула на настаўніка свае вясёлыя смяшлівыя вочы.Колас.Сяргей павярнуўся на голас. Яго абветраны твар адразу зрабіўся смяшлівым.Капусцін.
3. Такі, што можа выклікаць смех; смешны. [Медзведзяняты] лагодненькія, калмаценькія, смяшлівыя.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
траску́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўтварае трэск (у 1 знач.). Два чалавекі ў высокіх ботах і футрах ідуць па траскучым лёдзе Пчолкі.Аляхновіч.// Рэзкі (голас, гук). Траскучы, прарэзлівы смех [Наташы] заглушаў бацькаў голас, біў па сценах, па ўсіх кутках дома.Кулакоўскі.
2.перан. Пусты, беззмястоўны, разлічаны на знешні эфект. Многія газеты не пазбавіліся яшчэ ад траскучай параднасці, бязмернага замілавання поспехамі і лічбамі, змяшчаюць агульныя заметкі і артыкулы замест дэталёвага паказу праведзенай работы, глыбокага вывучэння вопыту перадавікоў і простага, даступнага раскрыцця сутнасці гэтага вопыту.«Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ad poenitendum properat, cito qui judicat
Хто хутка вырашае, хутка каецца.
Кто быстро решает, скоро кается.
бел. Хто спяшыць, той людзей смяшыць. Спехам нарабіў смеху.
рус. Прытко бегают, так часто падают. Поспешишь ‒ людей насмешишь. Скорость нужна, поспешка вредна. Кто на борзом коне жениться поскачет, тот скоро поплачет. Скоро хорошо не родится. Скорый поспех ‒ людям на смех.
фр. Qui trop se hâte reste en chemin (Кто слишком торопится, остаётся на дороге).
англ. Second thoughts are best (Вторые мысли лучше). Fool’s haste is no speed (Спешка дурака ‒ не скорость).
нем. Eilen tut nicht gut (Спешить ‒ не хорошо/не к добру).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ку́рыцаж. Huhn n -(e)s, Hühner;
ку́рыца-нясу́шка Lég(e)henne f -, -n;
◊
мо́края ку́рыца Schláppschwanz m -es, -schwänze, Wáschlappen m -s, -;
як мо́края ку́рыца≅ wie ein begóssener Púdel;
сляпа́я ку́рыца ein blíndes Huhn;
кура́м на смехразм. da láchen ja die Hühner; das ist zum Láchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
pusty
pust|y
1. парожні, пусты;
na ~y żołądek — нашча;
2. беззмястоўны; легкадумны; пусты;
śmiech ~y — нястрымны смех;
~e miejsce — (у тэксце) прабел; прагал;
~a struna муз. адкрытая струна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Віха́ць ’віхляць’ (Нас.), віха́цца ’віхляцца’ (БРС, Касп., Бяльк.), віханьне (Бяльк.). Рус.вихать ’вагаць, хістаць’ таксама ў складаннях з прыстаўкамі (вы́вихнуць і г. д.), укр.виха́ти ’махаць’, славен.vihati ’вывіхаць, махаць’. Паводле Праабражэнскага, 1, 86 і наст. і Гараева, 50, вытворнае з экспрэсіўным суфіксам ‑х‑ да віць (гл.). Існаванне прамежкавай ступені (назоўніка *vixъ, які ад віць пры дапамозе суфікса ‑х‑, як смех, успех і г. д.) (Шанскі, 1, В, 112), відавочна, не абавязковае. Буга (РФВ, 75, 153) параўноўвае з літ.viskù, viškė́ti ’вагацца, знаходзіцца ў руху’, прычым мяркуемае літ.*viškù пераўтворана ў viskù пад уплывам літ.vizgù, vizgė́ti ’варушыцца, шавяліцца’. Фасмер (1, 324) лічыць гэта няпэўным. Іліч–Світыч (ВЯ, 1961, 4, 98) услед за Мацэнауэрам ставіць пытанне аб адпаведнасці слав.‑x‑балт.‑zg‑ у сярэдзіне слова і слав.*vixati непасрэдна супастаўляе з літ.vizgė́ti, vizgúoti ’віхляцца’, vìzginti ’вярцець хвастом’. Параўн. віхляць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смяя́цца ‘праяўляць весялосць, радасць смехам’, ‘насміхацца’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк., Сл. ПЗБ), смія́цца тс’ (Бяльк.), ‘жартаваць’ (Стан.), смея́цца ‘тс’, ‘усміхацца’ (ТС), ст.-бел.смѣѧтисѧ (Альтбаўэр). Укр.смія́тися, рус.смея́ться, стараж.-рус.смияти ся, польск.śmiać się, в.-луж.smjeć so, н.-луж.smjaś se, чэш.smáti se, славац.smiať sa, серб.-харв.смѐјати се, смѝјати се, славен.smẹ́jati se, макед.смее се, балг.сме́я се, ст.-слав.смиꙗти сѧ. Прасл.*smьjati sę роднаснае лат.smiêt, smeju, smêju ‘смяяцца, жартаваць, узнімаць на смех’ ст.-інд.smáyatē ‘смяяцца’, англ.smile ‘смяяцца’, лац.mīrus ‘цудоўны’; гл. Покарны, 967; Фасмер, 3, 688; Мюленбах-Эндзелін, 3, 968; Майргофер, 3, 548; Махэк₂, 559; Шустар-Шэўц, 1319. Да і.-е. кораня *smei̯‑ ‘смяяцца’ (Сной₁, 584; Борысь, 617; Варбат, Этимология–1965, 117; Мельнічук, Этимология–1984, 142; ЕСУМ, 5, 324) або *(s)mei‑ ‘тс’ (Глухак, 565).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прысні́ць, ‑сню, ‑сніш, ‑сніць; зак., каго-што.
Убачыць у сне. — Багаты будзеш, Янка, раз прысніў такі сон. — Калі б гэта была праўда, дык я гатоў яшчэ прысніць яго, — жартаваў Янка.Колас.Жартаўлівы смех дзявочы, Галасы-званочкі... Ці прысніў я, ці то ява?.. Праціраю вочы...Лойка.І чаго толькі мне не ўяўлялася! Неяк раз нават прысніў, быццам Наташа знайшла планшэтку і, замест таго, каб папярэдзіць нас, занесла яе ў сваю школу...Шыловіч./увобразнымужыв.Крумкач глюгу звесіў Над згніўшай калодай... Прысніла Палессе Мінулыя годы.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)