печьII сущ. печ, род. пе́чы ж.;
ру́сская печь ру́ская печ;
изразцо́вая печь ка́фельная печ;
голла́ндская печь гру́бка;
до́менная печь до́менная печ;
плави́льная печь плаві́льная печ;
электри́ческая печь электры́чная печ;
нагрева́тельная печь награва́льная печ;
◊
лежа́ть на печи́ ляжа́ць на пе́чы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пласт м.
1. пласт, род. пласта́ м.; (слой) слой, род. сло́я м.; (земли при пахоте) скі́ба, -бы ж.;
2. перен. пласт, род. пласта́ м., слой, род. сло́я м.;
лекси́ческий пласт лексі́чны пласт;
лежа́ть пласто́м (как пласт) ляжа́ць пласто́м (як пласт).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
gegenüber=
аддз. дзеясл. прыстаўка, надае дзеясловам значэнне размяшчэння каго-н., чаго-н. насупраць чаго-н., а таксама значэнне адносінаў да чаго-н.: gegenüberliegen* ляжа́ць [знахо́дзіцца] насу́праць (каго-н., чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кача́цца, ‑а́юся, ‑а́ешся, ‑а́ецца; незак.
1. Тое, што і каціцца 1 (у 1 знач.), аднак абазначае рух, які адбываецца ў розны час і ў розных напрамках. Мяч качаецца па падлозе. // Пераварочвацца, перавальвацца з боку на бок (пра чалавека, жывёлу). На падлозе, счапіўшыся, качаліся бацька і незнаёмы паліцай. Шамякін. Конь пачаў кідацца ў бакі, качацца па зямлі і стукаць нагамі. Чорны. // Ляжаць, валяцца (у пяску, гразі і пад.). Качацца па снезе. □ Зранку і да самага вечара галышамі качаюцца тут дзеці, то ў пяску, то ў вадзе. Колас.
2. Ляжаць без справы, без сну. [Сомік] начамі падоўгу качаўся, не мог заснуць. Крапіва.
3. Разм. Хварэць, быць хворым. — Я таксама хутка пачну працаваць. Здароўе папраўляецца. Праўда, сёння яшчэ першы раз выйшаў. Дагэтуль качаўся ўсё. Машара. — [Сын] з месяц качаўся з прабітым плячом. Грахоўскі.
4. Разм. Гадавацца, расці без догляду, у цяжкіх умовах (пра дзяцей). [Марыля:] Як толькі нарадзіўся [сын], дык і то сябе паказаў — грудзей не прыняў, так, без малака, качаўся. Купала.
5. Паддавацца качанню 2. Перасохлая бялізна дрэнна качаецца.
6. Зал. да качаць.
•••
Качацца (з) жыватом — хварэць на жывот.
Качацца са смеху — моцна смяяцца.
Качацца як сыр у масле — жыць у дастатку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кубло́ 1 ’гняздо’ (Мат. Маг., Янк. Мат., Некр., Сл. паўн.-зах., Ян., Мат. Гом., Арх. ГУ, Сцяшк. Сл., Янк. I, Шн., Выг., Хрэст. дыял., Нар. лекс., Нар. словатв., Жд. 2, ТС, Шатал.), ’бярлога’ (Шн.). Укр. кубло, рус. кубло ’тс’, в.-луж. kubło ’сялянская сядзіба’. Параўн. польск. kęblać ’выкармліваць, выгадоўваць’, н.-луж. kubłaś, в.-луж. kubłać ’тс’. Бліжэйшыя індаеўрапейскія адпаведнікі лац. ac‑cumbere ’легчы’, саб. cumba ’лектыка (насілкі)’, лац. cubare ’ляжаць’, cubīle ’логава’ (Бернекер, 598; Слаўскі, 2, 124–125).
Кубло́ 2 ’ямка на пасевах, у пяску, зробленая курамі’ (Яшк.). Параўн. рус. кублышка ’тс’. Гл. кубло 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляжа́к ’гарызантальная частка коміна на гары’, ’ніжняе апорнае бервяно зруба’, ’падаконнік’, ’падваліна’, ’ляжачы вулей з пчоламі’, ’ляжанка’, ’паваленае бурай дрэва’, ’палеглы лён’ (Бяльк., ТСБМ, Янк. Мат., Сцяшк., Шушк., П. С., Некр., Шат., Сцяц. Словаўтв.; З нар. сл., Мат. Гом., Мат. Маг., Сл. ПЗБ, Жыв. сл.; КЭС, лаг.). Укр., рус. лежак, польск. leżak, в.-луж. ležak, чэш. ležák, славац. ležiak; серб.-харв. лѐжак, славен. ležák, балг. ле́жак, ле́жяк. Праформа ležakъ < і ležati (Слаўскі, 4, 194–195; Трубачоў, Эт. сл., 14, 158–159). Да ляжа́ць (гл.). Аб суфіксе — Сцяцко (Афікс. наз., 23–25).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
размя́ць, разамну, разамнеш, разамне; разамнём, разамняце; заг. разамні; зак.
1. што. Ціскаючы, расцерці на мяккую масу. Падышоўшы да самага краю сажалкі, Сяўрук уставіў вочы ў свежы вільготны чарназём пад нагамі, потым нагнуўся, узяў халодную тлустую грудку ў руку, размяў яе і чамусьці паднёс да носа. Кулакоўскі.
2. каго-што. Разм. Рухамі зняць анямеласць (з цела або яго частак). Ляжаць пад сенам было горача і нязручна, карцела паварушыцца, размяць анямелае цела. Новікаў. Але сяк-так прымайстраваўся Наш падарожны каля печы, Размяў крыху грудзіну, плечы. Колас. // Не даць застаяцца (каню).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стос і стус, ‑а, м.
1. Роўна зложаныя адзін на адзін рады чаго‑н.; штабель. Стос дошак. □ Парканы, хаты, стусы бярвенняў на вуліцы перад дварамі — усё набывала новае, незнаёмае аблічча, загадкава-прыгожае і прывабнае. Навуменка.
2. Пакладзеныя слаямі адзін на адзін якія‑н. прадметы. Стос кніг. Стос пісем. □ На зэдліку каля прыпека ляжаў стос жоўтых бліноў і пачаты кружок авечага лою. Дуброўскі. Апейка кінуў позіркам на стус газет, складзеных ускрай стала. Мележ. / у знач. прысл. сто́сам (сту́сам). Стосам ляжаць побач настольныя цыраты. Пестрак. І фарба друкарская ёсць, І стусам паперу наклалі. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знаходзіцца, прысутнічаць, быць, мясціцца, размяшчацца, змяшчацца; ацірацца (разм. зняваж.); дыслацыравацца (вайск.); ляжаць, стаяць, сядзець, туліцца, ляпіцца, тырчаць, прападаць (перан.) □ не вылазіць
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
líegen
* vi
1) ляжа́ць
2) мясці́цца; быць разме́шчаным, знахо́дзіцца
zugrúnde [zu Grúnde] ~ — ляжа́ць у асно́ве [падму́рку]
auf der Hand ~ — быць відаво́чным
3) быць, знахо́дзіцца (у якім-н. стане)
im Wéttbewerb vórne ~ — лідзі́раваць у спабо́рніцтве
mit j-m im Prozéss ~ — судзі́цца з кім-н.
in der Schéidung ~ — разво́дзіцца
auf der Láuer ~ — ляжа́ць [сядзе́ць] у заса́дзе
auf der Zúnge ~ — круці́цца на язы́ку
j-m zur Last ~ — абцяжа́рваць [турбава́ць] каго́-н.
wie die Dínge ~ — як выгляда́юць спра́вы
die Sáche liegt so — спра́ва ідзе́ так
das liegt mir nicht — гэ́та не па мне, гэ́та мне не падыхо́дзіць
worán liegt es? — у чым спра́ва?
es liegt an dir — гэ́та зале́жыць ад цябе́
~ bléiben* — застава́цца [праця́гваць] ляжа́ць
die Árbeit bleibt líegen — рабо́та стаі́ць (на ме́сцы)
~ lássen* — пакіда́ць, забыва́ць дзе-н.
◊ j-n links ~ lássen* — 1) забы́ць пра каго́-н.; 2) ігнарава́ць каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)