Апара́т, апара́ты ’царкоўныя рэчы, у тым ліку адзенне свяшчэнніка’ (Нас.); аднак ужо ў аповесцях XVI–XVII стст. апаратъ военныи (Шакун, Гісторыя, 106). У старабеларускай мове як царкоўны, так і ваенны апарат з XVI–XVII стст. з лац. apparatus (Курс суч., 172; Гіст. лекс., 111), магчыма (але не абавязкова), праз польскую. Наўрад ці трэба лічыць, што на пачатку XX ст. слова апарат было другі раз запазычана ў беларускую мову з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. мовы, 2, 147; Гіст. лекс., 245), хутчэй за ўсё тут можна гаварыць толькі аб пашырэнні значэння ўжо ўжыванага слова; апарат ’ваенны парад’ (Нас.) кантамінацыя парад і апарат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Léhrgang
m -(e)s, -gänge
1) педагагі́чны працэ́с
2) навуча́льны курс
in den ~ áufnehmen* — прыма́ць на ку́рсы
es láufen Léhrgänge für Dólmetscher — працу́юць ку́рсы перакла́дчыкаў
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
энцыклапе́дыя, ‑і, ж.
1. Навуковае даведачнае выданне ў выглядзе слоўніка, дзе звычайна даюцца асноўныя звесткі па ўсіх або па асобных галінах ведаў. Музычная энцыклапедыя. Медыцынская энцыклапедыя. Вялікая Савецкая Энцыклапедыя. □ Наталля Пятроўна, зноў сеўшы ў крэсла, праглядала том энцыклапедыі. Шамякін. // Мастацкі твор, які шырока і ўсебакова адлюстроўвае жыццё. «Новую зямлю» [Я. Коласа] справядліва называюць энцыклапедыяй жыцця беларускага селяніна канца XIX — пачатку XX стагоддзя. Навуменка.
2. Кніжн. Прыведзены ў сістэму агляд розных раздзепаў, галін якой‑н. навукі, уводзіны ў курс якой‑н. навукі. Экзамен па энцыклапедыі права.
[Ад грэч. enkýklios paidéia — навучанне па ўсяму кругу ведаў.]
•••
Хадзячая энцыклапедыя — пра адукаванага чалавека, які валодае самымі разнастайнымі ведамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
проходи́тьI несов.;
1. в разн. знач. прахо́дзіць;
проходи́ть че́рез лес прахо́дзіць праз лес;
проходи́ть ми́мо до́ма прахо́дзіць мі́ма до́ма;
по ноча́м проходи́ли дожди́ па нача́х прахо́дзілі дажджы́;
пе́редо мной проходи́ли воспомина́ния студе́нческой жи́зни пе́рада мной прахо́дзілі ўспамі́ны студэ́нцкага жыцця́;
проходи́ть по литерату́ре но́вую те́му прахо́дзіць па літарату́ры но́вую тэ́му;
пра́здник проходи́л ве́село свя́та прахо́дзіла ве́села;
проходи́ть курс лече́ния прахо́дзіць курс лячэ́ння;
2. прахо́дзіць, міна́ць;
проходи́ли го́ды міна́лі (прахо́дзілі) гады́;
боль в ноге́ прохо́дит разг. боль у назе́ прахо́дзіць;
◊
проходи́ть кра́сной ни́тью прахо́дзіць чырво́най ні́ткай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Артыле́рыя. У XIX ст. (Гіст. лекс., 245) ці пач. XX ст. (Гіст. мовы, 2, 148) з рус. (Крукоўскі, Уплыў, 82; Курс. суч., 166), дзе з 1695 (Шанскі, 1, А, 149–150; Фасмер, 1, 89). Яшчэ Тацішчаў лічыў, што гэта слова з польскай ці лацінскай (Вінаградаў, Очерки, 58). Магчыма, што слова было вядома ў беларускай і раней XIX ст.; у польскай мове яно з’явілася не раней XVII ст., як і ў нямецкай. Крыніцай польскага слова магло быць франц. artillerie (SWO). На іншыя магчымыя крыніцы рускага і польскага слоў указвае Біржакава, 102, у сувязі з рознымі фанетычнымі варыянтамі рускага слова ў канцы XVII — пачатку XVIII ст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Атле́т ’спартсмен, чалавек моцнага целаскладу і вялікай фізічнай сілы’. Рус., укр. атлет ’спартсмен, цыркавы артыст’, польск. atleta ’спартсмен, сілач’, чэш., славац. atlet і г. д. У беларускай мове з рускай, дзе з нямецкай ці французскай (Фасмер, 1, 36), дзе з лацінскай (< ст.-грэч. ἀθλητής ’удзельнік спаборніцтва, барэц’). У рускай слова з XVIII ст. У народных гаворках пашырана атлёт ’дужы, моцны чалавек’, якое адлюстроўвае, відаць, кантамінацыю з адлёт (гл.); вандроўныя цыркі маглі ’спрыяць і засваенню слова атлет у форме атлёт, вядомай і рускім дыялектам у значэнні ’зух’. На грэчаскую крыніцу атлет указваў Булахаў, Курс суч., 163; параўн. Шанскі, 1, А, 171; Краўчук, ВЯ, 1968, 4, 123.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падрыхто́ўчы Vórbereitungs-; vórbereitend;
падрыхто́ўчы камітэ́т Vórbereitungskomitee n -s, -s;
падрыхто́ўчыя ку́рсы Vórbereitungslehrgang m -(e)s, -gänge;
падрыхто́ўчае аддзяле́нне (пры ВНУ) Vórstudienanstalt f -, -en;
падрыхто́ўчы факультэ́т Vórbereitungsfakultät f -, -en;
падрыхто́ўчы курс Vórkurs m -es, -e;
падрыхто́ўчая канферэ́нцыя Vórkonferenz f -, -en;
падрыхто́ўчая рабо́та Vórarbeit f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ríchtung
f -, -en
1) напра́мак, (на)кіру́нак, курс
2) вайск. тс. наво́дка;
die ~ éinschlagen* вы́браць накіру́нак
3) выраўно́ўванне;
er ist nach jéder ~ verlässlich ён надзе́йны ва ўсіх адно́сінах
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Арэ́нда, у XIX ст. часта арандар ’гаспадар гасцініцы, шынкар’. Гэта значэнне з’явілася з ранда́ ’карчма’ (XIX ст. — Шакун, Тр. БГУ, 1958, 114) у выніку пераасэнсавання арэнда: корчмы даваліся ў арэнду. Параўн. таксама дыял. рэнда ’арэндная плата’ (Бяльк.) і пад. У старабеларускіх помніках з XVI ст. аренда, арендаръ (Гіст. мовы, 1, 249, 255), арендовати (Гіст. лекс., 111). Укр. з XVI ст. аренда, цяпер оренда, рус. з XVII ст. аренда ’тс’. Польск. з XVI ст. arenda і arendarz. З с.-вяк. лац. arrenda ’гадавая плата’ магчыма, але неабавязкова праз польскую, бо ў польскай з’яўляецца адначасова з бел. Вясноў, Бел. лекс., 35; Булахаў, Курс. суч., 164; Паўтарак, Бел. лекс., 135. Рускае праз польскую (Фасмер, 1, 85) ці праз беларускую, украінскую.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
course
[kɔrs]
1.
n.
1) хада́ f., ход -у m.
the course of events — хада́ падзе́яў
2) курс -у m. (карабля́), кіру́нак -ку m.
3) шлях -у m.; цячэ́ньне ракі́; рэ́чышча n., лі́нія дзе́яньня
4) звыча́йны пара́дак, чарго́васьць, пасьлядо́ўнасьць вы́падкаў, падзе́яў
the course of nature — натура́льны пара́дак рэ́чаў
5)
а) курс (ле́кцыяў, навуча́ньня)
б) адзі́н прадме́т
6) стра́ва f.
Soup was the first course — Суп быў пе́ршай стра́вай
2.
v.t.
перасьле́даваць, гна́цца па пя́тах; гна́цца за зьве́рам (з ганчака́мі)
3.
v.i.
1) бе́гчы
2) цячы́
3) курсава́ць
Airplanes course the area daily — Самалёты курсу́юць у гэ́тай зо́не штодня́
•
- courses
- in due course
- in the course of
- of course
- race course
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)