Прарэ́х, прарэ́ха ’разадранае або разрэзанае месца ў адзенні; дзірка’, ’пярэдні разрэз у штанах’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), прарэ́х ’агрэх (у полі)’ (Скарбы), прарэшка, прарэшак ’пятля для гузіка’ (Інстр. 3), ’незасеянае месца на полі’ (Сцяшк. Сл.; гродз., Шн. 3), ’каўнер кашулі’ (Нас.). Рус. проре́ха, проре́шина, проре́ховина ’распоратае або разадранае месца ў адзенні’, ст.-рус. прарѣха. Этымалогія няпэўная. Лічыцца дэрыватам з другасным ‑х‑ (як праха, рус. сваха) ад прорэ́заць (гл. Фасмер, 3, 376 і наст.). Праабражэнскі (2, 137) узводзіць слова да рус. редкий і спасылаецца на проредь. Параўноўвалі таксама са ст.-інд. rēkhā ’паласа, рыса’, лац. rīma ’расколіна, шчыліна’ (Ільінскі, РФВ 69, 16) і з лат. risums, rìsiens ’трэшчына, разрэз’ (Мацэнаўэр, LF, 14, 92).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пага́нец, ‑нца, м.
Разм. лаянк.
1. Вельмі дрэнны, подлы чалавек. [Доктар:] — Колькі людзей праз гэтага паганца загінула, падумаць страшна. Грахоўскі. // Наогул пра каго‑н. непаслухмянага, надакучлівага і пад. [Жанчына:] — Колькі я цябе буду клікаць! Ну, паганец, не прыходзь дамоў! Я табе дам! Шамякін. Навёў тэадаліт — а гнус той слепіць вочы. Ну так і лезе дрэнь у нос, у рот, У вушы, за каўнер залазіць абармот. І не дасі паганцу рады. Корбан.
2. Уст. Нехрысціянін, чалавек іншай веры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
опуска́ть несов.
1. апуска́ць, спуска́ць; (вбрасывать) укіда́ць; кіда́ць;
опуска́ть пи́сьма в я́щик укіда́ць (кіда́ць) пі́сьмы ў скры́нку;
опуска́ть го́лову апуска́ць галаву́;
опуска́ть воротни́к адклада́ць (апуска́ць) каўне́р;
опуска́ть ру́ки прям., перен. апуска́ць ру́кі;
2. (пропускать) выпуска́ць, прапуска́ць, выкіда́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
залі́ць
1. (затапіць) überschwémmen vt, überflúten vt;
2. (запэцкаць) begíeßen* vt; vergíeßen* vt, verschütten vt;
3. (абліць) übergíeßen* vt;
4. (патушыць) löschen vt;
◊ залі́ць за каўне́р [га́льштук] éinen [eins] hínter die Bínde gíeßen*;
залі́ць го́ра віно́м разм den Kúmmer [das Leid] in Wein [Álkohol] ertränken
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ля́мка 1 ’шырокі рэмень са скуры ці моцнай тканіны, які перакідваецца цераз плячо пры перацягванні, пераносцы грузу’, (перан.) ’ярмо, непрыемны абавязак’ (ТСБМ, Нас., Касп., Бяльк., Яруш.). Укр. ля́ма, ля́мка ’тс’, ’шлейка’, рус. ля́мка ’тс’, ’стружка’, ’вяроўка’, ’пятля’, ’торба’, ’рукзак’, ст.-рус. лямка ’лямка’ (XVII ст.). У рус. мове гэта запазычанне з фін. lämsä ’пятля, повад, аркан’, саамск. карэльск. lamca ’вуздзечка’, саамск. нарв. lavčče, комі letš ’пятля’ (Каліма, 153). Больш падрабязна гл. Фасмер, 2, 551.
Ля́мка 2 ’пруг з тоўстага сукна’, ’надточаная частка падола ў світцы, спадніцы з іншага матэрыялу’ (Жд. 1, Бяльк., Нас.; смарг., Сл. ПЗБ). Запазычана з польск. lama, lamka ’аблямоўка, абшыты падол адзежыны’ (Слаўскі, 4, 36).
Ля́мка 3 ’манішка’ (рас., Шатал.). Да лямка 2 (гл.), аднак пры ад’ідэацыі семантыкі лексемы ля́мец ’каўнер’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адлажы́ць сов.
1. в разн. знач. отложи́ть; (воротник — ещё) опусти́ть; (срок — ещё) отодви́нуть;
а. кні́гу — отложи́ть кни́гу;
а. гро́шы — отложи́ть де́ньги;
а. пасяджэ́нне — отложи́ть (отодви́нуть) заседа́ние;
а. каўне́р — отложи́ть (опусти́ть) воротни́к;
а. ікру́ — отложи́ть икру́;
2. геол. отложи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зацячы́ сов.
1. (попасть, влиться куда-л.) зате́чь;
вада́ ~цякла́ за каўне́р — вода́ затекла́ за воротни́к;
2. зате́чь, онеме́ть;
ногі ~цяклі́ — но́ги затекли́ (онеме́ли);
3. (опухнуть) оте́чь, зате́чь;
4. переста́ть течь, замо́кнуть;
бо́чка ~цякла́ — бо́чка переста́ла течь (замо́кла)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зали́ться в разн. знач. залі́цца;
луга́ залили́сь водо́й лугі́ залілі́ся вадо́й;
ма́льчик весь зали́лся су́пом хлапчу́к уве́сь залі́ўся су́пам;
вода́ залила́сь за воротни́к вада́ заліла́ся за каўне́р;
зали́ться соловьём залі́цца салаўём;
зали́ться кра́ской залі́цца чы́рванню;
зали́ться слеза́ми залі́цца сляза́мі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
аблажы́ць, ‑лажу, ‑ложыш, ‑ложыць; зак., каго-што.
1. Абкласці каго‑, што‑н. з усіх бакоў; акружыць чым‑н. Аблажыць градку дзёрнам. Аблажыць хворага падушкамі.
2. Аздабляючы, упрыгожваючы, пакрыць паверхню чаго‑н., чым‑н.; абліцаваць. Аблажыць сцены мармурам. // Абкантаваць, абшыць па краях. Аблажыць аксамітам рукавы і каўнер.
3. Пакрыць, ахінуць суцэльнай заслонай; абвалачы. Ён [цягнік] збавіў ход імклівы трошкі, Адхоны дымам аблажыў. Калачынскі. / у безас. ужыв. Усё неба аблажыла. // безас. Пры хваробе пакрыць (горла, язык) белым налётам. Горла аблажыла.
4. Акружыць войскам; асадзіць. Аблажыць крэпасць. □ Мала таго, што рэспубліку аблажылі з усіх бакоў інтэрвенты і белагвардзейцы, — на яе насоўваецца жахлівая здань голаду. Гамолка.
5. Абавязаць да выплаты чаго‑н. Аблажыць падаткам.
6. Адвярнуць, апусціць, расправіць. Аблажыць каўнер.
7. Разм. Паваліць, абваліць; забіць. Сабак жа завёў, што каня аблажыць могуць. Кірэйчык. Ён слухаў разам з намі воўчыя песні і расказваў, як учора ноччу конюх у іх на участку з кладоўкі праз акно аблажыў аднаго старога канятніка. Пташнікаў. // Зрэзаць, ссячы. Аблажыць сасну. □ Гектараў трыццаць мужчыны ўжо аблажылі, і яна [трава] ляжыць у пракосах. Сабаленка.
8. Разм. Груба аблаяць. Гальяш, не вытрымаўшы, аблажыў сялян моцным слаўцом. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
neck [nek] n.
1. anat. шы́я
2. каўне́р;
a low neck глыбо́кі вы́раз, дэкальтэ́;
a scooped neck глыбо́кі кру́глы вы́раз (пра сукенку);
a polo neck высо́кі закры́ты каўне́р
3. (of smth.) ву́зкая ча́стка прадме́та; ры́льца (бутэлькі); но́жка (чаркі); шы́йка (струнных музычных інструментаў);
a neck of land перашы́ек
♦
a pain in the neck infml даку́члівы/назо́йлівы чалаве́к; з’я́ва, яка́я раздражня́е/дакуча́е;
be up to one’s neck in debt infml быць па (са́мыя) ву́шы ў даўгу́; завя́знуць у даўга́х;
break one’s neck скруці́ць, сабе́ шы́ю; звярну́ць сабе́ галаву́;
breathe down smb.’s neck infml стая́ць над душо́й (у каго́-н.); вісе́ць над ка́ркам (у каго́-н.);
get it in the neck infml атрыма́ць па ка́рку, атрыма́ць наганя́й;
risk one’s neck infml рызыкава́ць жыццём/галаво́й;
save one’s neck infml ратава́ць сваю́ шку́ру;
stick one’s neck out infml ста́віць сябе́ пад уда́р; накліка́ць на сябе́ гнеў, кры́тыку і г. д.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)