АЛФЕНО́Л,
магнітамяккі сплаў жалеза (84%) з алюмініем (16%). Мае высокія магн. пранікальнасць у слабых палях, цвёрдасць, трываласць, зносаўстойлівасць, эл. супраціўленне. З алфенолу вырабляюць стрыжні галовак апаратуры для магн. запісу і ўзнаўлення інфармацыі.
т. 1, с. 271
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кава́ць несов., в разн. знач. кова́ть;
к. ко́лы — кова́ть колёса;
к. каня́ — кова́ть ло́шадь;
◊ куй жале́за, паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ліставы́ I
1. листово́й;
л. тыту́нь — листово́й таба́к;
2. (покрытый листвой) ли́ственный;
л. лес — ли́ственный лес
ліставы́ II листово́й;
~во́е жале́за — листово́е желе́зо
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распалі́цца сов.
1. раскали́ться;
жале́за ~лі́лася — желе́зо раскали́лось;
2. перен. (прийти в сильное возбуждение) распали́ться;
р. гне́вам — распали́ться гне́вом;
◊ атмасфе́ра ~лі́лася — атмосфе́ра накали́лась
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
переде́лII м. (переработка, переплавка) мет. перапрацо́ўка, -кі ж., перапла́ўка, -кі ж.;
переде́л чугуна́ в сталь и желе́зо перапла́ўка чыгуну́ ў сталь і жале́за.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ільмені́т
[рус. ильменит, ад Ильменские горы (на Урале)]
мінерал падкласа складаных вокіслаў, вокісел жалеза і тытану, крышталічны, чорнага колеру.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
камасі́т
(ад гр. kamaks, -akos = кій)
мінерал, які змяшчаецца ў жалезных метэарытах і з’яўляецца сумессю крышталічнага жалеза з нікелем.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
БАРЫ́САЎШЧЫНСКІ МЕТАЛУРГІ́ЧНЫ ЗАВО́Д.
Дзейнічаў на Беларусі ў 1854—81 у маёнтку Барысаўшчына паблізу в. Чарняўка Барысаўскага р-на Мінскай вобл. Працаваў на пакладах мясц. балотных рудаў. У 1863 дзейнічалі 4 паравыя машыны, домна, у 1868 — 3 домны, пудлінгавая печ, вагранка, 2 крычныя горны. Вырабляў чыгун, жалеза (пудлінгавае, паласавое, шыннае, круглае, квадратнае), у 1863—72 — адліўкі, машыны, у т. л. паравыя. Працавала 437 чал., выплаўлялася да 120 тыс. пудоў чыгуну (1867), штогод выраблялася па 20—72 тыс. пудоў сталі і жалеза. На Усерасійскай выстаўцы (Масква, 1870) прадукцыя адзначана бронзавым медалём.
т. 2, с. 333
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЫВЕ́ТРЫВАННЯ РАДО́ВІШЧЫ,
паклады карысных выкапняў, якія ўзніклі ў зоне хім. выветрывання горных парод у зямной паверхні. Фарміруюцца пры разлажэнні горных парод пад уздзеяннем вады, вуглекіслаты, кіслароду, а таксама арган. і неарган. кіслот. Адрозніваюць: інфільтрацыйныя радовішчы, якія ўзніклі ў выніку растварэння і пераадкладу рэчываў хімічна актыўнымі воднымі растворамі, што цыркулююць у глыбіні Зямлі (некаторыя радовішчы жалеза, медзі, нікелю, урану, самароднай серы); астаткавыя радовішчы, якія сфарміраваліся на паверхні Зямлі ў выніку вынасу вадой з горных парод растваральных злучэнняў і намнажэння ў астатку цяжкарастваральных каштоўных мінералаў (некаторыя радовішчы жалеза, марганцу, нікелю, баксітаў, кааліну, магнезіту).
т. 4, с. 302
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ржа́ва ’гразкае, іржавае балота з вокісам жалеза ў вадзе; балота з жалезнай рудой’ (віц., слаўг., Яшк.). Утворана пры дапамозе суф. *‑а ад прасл. прыметніка *rъdja‑v‑ъ ’іржавы’ (Махэк₂, 513), як і іншае з гэтай асновы: ржа́вінь, аржа́вінь, ржа́ві́нне, іржа́вінне, аржа́ві́нне, ржа́ўка, іржа́ўка, аржа́ўка, ржа́ўчына, іржа́ўчына, аржа́ўчына ’рудая вада на балоце’ (ЛА, 2), ржа́вец, рыжа́вец, ржа́віна ’тс’ (Яшк.; в.-дзв., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)