1. З’есці ўнутраную частку чаго‑н. Выесці начынку з пірага.
2. З’есці ўсё, што знаходзіцца ў чым‑н. Выесці міску крупніку.
3. Разбурыць, пашкодзіць, праесці (аб дзеянні едкіх рэчываў). Кіслата выела дзірку ў тканіне. Дым выеў вочы.
•••
Выесці вочы — надакучыць папрокамі, напамінкамі.
Душу выесці — вельмі надакучыць прыставаннямі, дакорамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умле́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Замерці, змярцвець (ад жаху, нечаканасці і пад.). Азірнулася — умлела: Валіць следам ён [Дамянік], як дым.Колас.Убачыўшы чалавека з наганам, .. Іван умлеў.Лобан.Умлеў Шчаслівец... Сярод залы Стаіць ні мёртвы ні жывы.Бачыла.// Абамлець, страціць прытомнасць. З-пад задняй сцяны абзываецца чалавек у рудой кучомцы з чорным шалікам на шыі: — Пачынай, бо зараз дзед умлее.Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уро́чышча, ‑а, н.
Любая частка мясцовасці, якая адрозніваецца чым‑н. ад навакольных тэрыторый і звычайна мае сваю назву. Урочышча ляжала паміж лесу і імшарын, убаку ад дарогі, а да самай бліжэйшай вёскі было кіламетраў шэсць.Ракітны.Увесь Маргоўскі лес падзяляўся на ўрочышчы, якія мелі свае назвы.Чарнышэвіч.Да ўрочышча Затонь было недалёка, і Парфенчык убачыў дым, які ўздымаўся над лесам.Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
smoke
[smoʊk]1.
n.
1) дым -у m.
2) куро́дым, курады́м -у m., густы́е́дкі дым
blackened with smoke — закурэ́лы, закуро́дымлены, зады́млены
3) пераку́р -у m., курэ́ньне n.
to have a smoke — закуры́ць
4) ку́рыва n.
5) Figur. засло́на f.
2.
v.i.
1) дыме́ць; дымі́цца; куры́цца
The furnace smokes — Печ дымі́ць
2) куры́ць, заку́рваць (цыгарэ́ту, лю́льку)
3) курэ́ць, пакрыва́цца са́жай, задымля́цца
3.
v.t.
1) вэ́ндзіць, дымі́ць (мя́са, ры́бу, кумпякі́)
2) зады́мліваць
•
- go up in smoke
- smoke out
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АЛДА́НАЎ Марк Аляксандравіч
(сапр. прозвішча Ландаў; 7.11.1886, Кіеў—25.2.1957),
рускі пісьменнік. Скончыў Кіеўскі ун-т (1910). З 1919 у эміграцыі. Аўтар гіст. тэтралогіі «Мысліцель» (1921—27), прысвечанай пераломным падзеям у Францыі і Расіі ў эпоху Вял.франц. рэвалюцыі (раманы «Дзевятае тэрмідора», «Чортаў мост», «Змова», аповесць «Святая Алена, маленькі востраў»). Своеасаблівым поглядам «з эміграцыі» на падзеі рас. рэвалюцыі і трагічны раскол рас. грамадства сталі яго трылогія «Ключ», «Уцёкі», «Пячора» (1929—36), раманы «Вытокі» (1950) і «Самазабойства» (1956), у якіх эрудыцыя гіст.-філас. даследавання спалучаецца з вастрынёй прыгодніцкага сюжэта. Аўтар кніг гіст. нарысаў «Агонь і дым» (1922), «Сучаснікі» (1928), «Партрэты» (1931 і 1936) і інш. У сав.час. творы Алданава былі забаронены (пачалі друкавацца ў 1989).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДВАРЫ́ШЧА,
1) на Беларусі ў 14—16 ст. (пераважна на Піншчыне) гаспадарчая адзінка і аб’ект абкладання сялян феад. павіннасцямі. Першапачатковыя Д. мелі прыблізна аднолькавую колькасць зямлі, на якой размяшчалася адна сял. гаспадарка — дым. З павелічэннем колькасці насельніцтва і зямлі да 16 ст. яны ўжо не былі аднолькавыя (у сярэднім уключалі 2—4 дымы). Гаспадары асобных Д. часта былі родзічамі, трапляліся і чужыя людзі. Тэр. Д. звычайна мела сваю назву, была акрэслена пэўнымі межамі. Распаду Д. і ўзнікненню сял. гаспадарак у складзе адной сям’і садзейнічала «Устава на валокі» 1557.
2) У Стараж. Русі двор землеўладальніка — дом з гасп. пабудовамі. Д. называлі таксама сельскае паселішча, сяло, вёску. На Беларусі ёсць вёскі з назвамі Дворышча, Дварышча.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Суля́ць ’соваць, соўгаць’, сулену́цъ ’сунуць’ (ТС), укр.дыял.суля́ти ’моцна штурхаць’, рус.дыял.суля́ть ’соваць, штурхаць, соўгаць’, суля́ться ’штурхацца’, польск.sulać ’мяць, мясіць, сціскаць’, серб.-харв.су́љати ’бухаць, шугаць (пра полымя, дым)’, ’корпаць (кіём)’. Патабня (РФВ, 7, 66) набліжаў да сунуць, соваць (гл.) з не зусім ясным па паходжанні ‑л‑. Відавочна, звязана з сула, вуліца, гл. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 473. Варбат (Этим. иссл., 1981, 88) мяркуе пра запазычанне рускага дзеяслова з польскай мовы, дзе дзеяслоў выводзіцца ад sulka ’шарык з цеста’ (< с.-н.-ням.schulle, сучаснае scholle ’камяк, глыба’), што няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тыф ‘тыф, народныя назвы «брушняк», «гарачка»’ (ТСБМ, Аніч., Вопыт), cif ‘тс’ (Брасл. сл.), ціф ‘тс’ (Мова Сен.), тіф, тіх ‘тс’ (Арх. Вяр.), тіф ‘тс’ (Вруб.), ціх ‘тс’ (Некр. і Байк.), ты́фус ‘тс’ (Гарэц., Некр. і Байк.) тэ́фус ‘тс’ (Патру ты́тус (Зайка Кос.). Ад адаптаванага нямецкай мовай Typhus ‘тс’ медыцынскага тэрміна лац.typhus ‘гарачка, ліхаманка’, грэч.τῦφος ‘дым, чад’, ‘здранцвеласць’ (Фасмер, 4, 63; Голуб-Ліер, 495; ЕСУМ, 5, 576; Арол, 4, 75); відаць, праз польск.tyfus ‘тыф’. У большасці славянскіх моў пры запазычанні магло адсякацца лац.‑us як намінатыўны паказчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
клубо́к, ‑бка, м.
1. Шарападобны маток нітак, шпагату і пад. Клубок пражы. Разматаць клубок. □ Хлопцы пазіралі з печы, як увачавідкі растуць клубкі і танчэюць верацёны.С. Александровіч.// Пра тое, што набыло форму шара, камка. Раптам з самага крайняга вулля нечакана вылецеў рой, сабраўся над вуллем у клубок, пачаў жвава круціцца, страшэнна гусці.Кулакоўскі./узнач.прысл.клубко́м. Малы, абараняючыся, качаўся клубком па зямлі.Ракітны.
2.перан. Заблытанае мноства чаго‑н. Клубок раптоўных, загадкавых думак занасіўся ў .. [Рыгоравай] галаве.Гартны.Пякучая крыўда, і боль, і страх.. — усё зблыталася ў адзін клубок.Пальчэўскі.
3. Невялікі клуб 2; тое, што і клуб 2. Густы дым паваліў з-пад страхі і ахутаў, схаваў у сваіх клубках высокі комін завода.Пестрак.Дым чорны, як сажа, велізарнымі клубкамі віўся ўгору і расплываўся туманам.Нікановіч.
•••
Клубок у горле — пра пачуццё сутаргавага, хваравітага сціску ў горле.
Разматаць клубокгл. разматаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
belch
[beltʃ]1.
v.i.
1) адрыга́цца
2) (пра гарма́ту) страля́ць, абсыпа́ць агнём
2.
v.t.
выкіда́ць
to belch fire — шуга́ць агнём
to belch smoke — валі́ць ды́мам
The vulcano belched fire and smoke — З вулька́ну шуга́ў аго́нь і валі́ў дым
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
