п. це́раз мост закры́ты — прохо́д че́рез мост закры́т;
го́рны п. — го́рный прохо́д;
○ за́дні п. — анат. за́дний прохо́д;
◊ не дава́ць ~ду — не дава́ть прохо́да
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прахо́дм Dúrchgang m -(e)s, -gänge; Passáge [-ʒə] f -, -n;
го́рны прахо́д Gebírgspass m -es, -pässe;
прахо́д забаро́нены! Dúrchgang verbóten!;
за́дні прахо́данатÁfter m -s, -;
мне ад яго́ прахо́ду няма́ er lässt mir kéine Rúhe; er verfólgt mich auf Schritt und Tritt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БАКАВЫ́ ХРЫБЕ́Т,
горны хрыбет у сістэме Вял. Каўказа. Цягнецца з паўн. боку паралельна Галоўнаму (Водападзельнаму) хрыбту. Складаецца з асобных масіваў, падзеленых вярхоўямі рэк паўн. схілу Вял. Каўказа. Выш. да 5642 м (г. Эльбрус). Да Бабакога хрыбта адносяцца самыя высокія вяршыні Вял. Каўказа: Дыхтау (5203 м), Казбек (5033 м), Тэбуласмта (4493 м) і інш. Складзены з асадкавых парод, крышт. і гліністых сланцаў, гранітаў. У грабянёвай частцы альпійскія формы рэльефу. Хвойныя лясы, высакагорныя лугі. У цэнтр. частцы ледавікі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Во́страў (БРС, КТС, Касп., Яруш., Яшк.), во́страва ’поле паміж лугамі’ (Яшк.). Рус.о́стров, укр.о́стрів, ст.-рус., ст.-слав.островъ ’востраў’, польск.дыял.ostrów ’участак поля пасярод сенажаці’, каш.ostróv ’узвышанае месца на полі або на сенажаці’, чэш., славац.ostrov, балг.о́стров, серб.-харв.о̏стрво, славен.ostróv, в.-луж.wotrow, н.-луж.wótšow, палаб.våstrüʼv. Прасл.o‑strovъ ’тое, што абцякаецца, рачны востраў’. Да струмень (гл.). Роднаснымі з’яўляюцца літ.sravà ’цячэнне, крывацёк’, prasrava ’цячэнне вады’, лат.stràva ’цячэнне’. З іншай ступенню вакалізму: літ.srovė̃, strovė̃ ’цячэнне’, лат.stràva, strāve ’тс’, усх.-літ.sraujà, ст.-інд.girisravā ’горны паток’ (Міклашыч, 318; Траўтман, 279 і наст.; Фасмер, 3, 165). Параўн. у семантычных адносінах серб.-харв.ȍtok ’востраў’. Асаблівасці семантыкі слова востраў у бел. мове гл. Талстой, Геогр., 116 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перала́з, пэрэла́зы ’ход цераз паркан, плот’ (Нас., ТСБМ, Гарэц., Янк. 3., Бес., Федар., Касп., Растарг.), ’лавачка ў плоце ў тым месцы, дзе пералазяць праз яго’ (зах.-палес., Нар. сл.; ТС), ’плот з жэрдак’ (ц.-палес., Нар. сл.; драг., Сл. Брэс.; Ян.; пін., іван., ЛА, 4); ’месца ў плоце, дзе пералазяць’ (усх.-палес., Нар. сл.); ’нізкая агароджа вакол пчальніка’ (Нас.); перала́зы ’варотны ў двор’ (Сцяшк. Сл.). Укр.перела́з ’месца, дзе пералазяць праз пляцень’; рус.перела́з ’лавачка ў плоце, дзе пералазяць’; польск.prełaz ’месца, дзе пералазяць; лавачка, сходцы для пералазання на другі бок’, н.-луж.pśelězk, чэш.přelez, přílazek, славац.prielaz ’тс’, славен.prelàz ’горны праход, перавал’, серб.-харв.пре́лаз ’пераход, пераезд; брод’, макед.прелез ’лаз, пралаз’, балг.пре́лез ’пералаз, пераезд, пераход’. Прасл.*per‑lazъ/per‑lězъ. Да пера- і ле́зці, ла́зіць, ла́заць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
gate
[geɪt]
n.
1) варо́ты pl. only, бра́ма f., ве́сьніцы pl. only.
small gate — ве́сьнічкі, варо́тцы; бра́мка, фо́ртка f.
2) увахо́д -у m. (у пло́це, муры́)
3) заста́ва f., шлягба́ўм -а m.
4) го́рны прахо́д
5) шлюз -а m. (у га́ці, трубе́)
get the gate, Sl. — быць зво́льненым
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ВАРАНІ́ХІН Андрэй Нічыпаравіч
(28.10.1759, с. Новае Усолле Пермскай вобл., Расія — 5.3.1814),
рускі архітэктар, прадстаўнік ампіру. Да 1785 прыгонны графа А.С.Строганава. З 1777 вучыўся ў Маскве жывапісу, а таксама архітэктуры ў В.Бажэнава і М.Казакова. З 1779 у Пецярбургу. Праф. Пецярбургскай АМ (1811—14). Асн. работы ў Пецярбургу: Казанскі сабор (1801—11) і Горныін-т (1806—11). Прымаў удзел у стварэнні арх. ансамбляў у Паўлаўску і Пецяргофе (цяпер Петрадварэц). Выкарыстоўваў аблегчаныя канструкцыі, натуральныя буд. матэрыялы. Майстар інтэр’ера і малых арх. формаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕЛЬМЕРСЕ́Н Рыгор Пятровіч
(29.9 1803, Дукерсгоф, Эстонія — 3.2.1885),
рускі геолаг. Акад. Пецярбургскай АН (1850). Скончыў Дэрпцкі (Тартускі) ун-т (1825), Пецярбургскі горныін-т (1838; у 1865—72 яго дырэктар). Адзін з арганізатараў і з 1882 дырэктар Геал.к-та. Вёў геал. даследаванні на Урале, Алтаі, Сярэдняй Азіі, вывучаў Данецкі і Дамброўскі кам.-вуг. басейны, жал. руды Падмаскоўя, гразевыя вулканы і радовішчы нафты на Таманскім і Керчанскім п-вах і інш. Склаў «Генеральную карту горных фармацый Еўрапейскай Расіі» (1841). Дзямідаўская прэмія 1842.