uwierać
uwiera|ć
незак. ціснуць (пра адзенне, абутак);
buty mnie ~ją — чаравікі мне ціснуць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Трэ́пці ‘стаптаны, зношаны абутак’ (паст., Сл. ПЗБ; чэрык., ЛА, 4). Няясна; відаць, можа быць звязана з трэпаць (гл. трапаць 2) ці трапятаць (гл.), параўн. польск. trzepiot, trzpiot ‘легкадумны, несур’ёзны чалавек’. Меркаванне Грынавяцкене — з літ. trèpčiai ‘тс’ (Сл. ПЗБ, 5, 142) — цяжка прыняць па фанетычных і лінгвагеаграфічных прычынах. Хутчэй кантамінацыя трэ́пы 1 і тапці (гл.) або запазычанне з польск. trepcie (Вілен. сл.), мн. л. ад trepek, trepka ‘прымітыўны абутак на драўлянай падэшве, прымацоўваўся да нагі пры дапамозе раменьчыкаў’, гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Танке́ткі ’лёгкі жаночы абутак, басаножкі’ (ТСБМ, Сцяшк. Сл.), танке́тка ’суцэльная падэшва, якая патаўшчаецца ад наска да пяткі’ (ТСБМ). Вобразнае збліжэнне з танке́тка ’лёгкая баявая гусенічная бронемашына’ (ТСБМ), памянш. ад танк (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абтрапа́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад абтрапаць.
2. у знач. прым. Паношаны, падраны ад доўгага ўжывання. [Чыжык] найбольш дзівіўся на схуднелыя твары новых сяброў, на абтрапанае, бруднае адзенне, на абутак, з-пад падэшваў якога відаць былі босыя ногі. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэ́ліна, ‑ы, ж.
Разм.
1. Прэлае месца на скуры. Здалося, што з балотнай вадою сплыло з ног усё: і цяжкі размяклы абутак, і .. боль прэліны, і ламота ў суставах. Кулакоўскі.
2. Тое, што і прэласць. З ракі патыхае прэлінаю. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штры́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Кавалак тасьмы, які прышываецца знізу да калашыны штаноў і працягваецца пад ступню ці абутак. [Юстын:] — На адной назе ў яго [памешчыка] чаравік жоўты, а другая — басанож, і толькі белая штрыпка ад штаноў матляецца... Стаховіч.
[Ням. Strippe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зле́зці, -зу, -зеш, -зе; злез, зле́зла; злезь; зак.
1. Сысці, спусціцца, прытрымліваючыся рукамі, нагамі.
З. з дрэва.
З. з калёс.
2. Пра пасажыра: выйсці, даехаўшы да якога-н. месца (разм.).
На наступным прыпынку злезем.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адстаць, адваліцца.
Скура злезла.
Фарба злезла.
4. Зняцца (пра адзенне, абутак; разм.).
Бот злез з нагі.
|| незак. зла́зіць, зла́жу, зла́зіш, зла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
нале́зці, -ле́зу, -ле́зеш, -ле́зе; нале́з, -зла; -ле́зь; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Улезці куды-н. у вялікай колькасці.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Пра адзежу, абутак: надзецца.
Боты не налезлі на ногі.
3. на каго-што і без дап. Насунуцца, наваліцца на каго-, што-н.
Льдзіна налезла на льдзіну.
|| незак. нала́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уздзе́ць, -е́ну, -е́неш, -е́не; -е́нь; -е́ты; зак., што на каго-што.
1. Надзець, нацягнуць (адзенне, абутак і пад.).
У. боты на ногі.
2. Павесіць, начапіць, прымацаваць да чаго-н.
У. рукзак на плечы.
У. пятлю на крук.
3. Насадзіць на вастрыё, стрыжань, праколваючы, надзець на што-н.
У. кола на вось.
У. кавалак мяса на відэлец.
|| незак. уздзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сла́бкі
1. (нямоцна нацягнуты) lóse, lócker;
сла́бкі ву́зел lóser [lóckerer] Knóten m;
2. (завялікі) groß, weit (пояс, абутак і г. д)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)