effort [ˈefət] n.
1. намага́нне, вы́сілкі, напру́жанне;
without effort без намага́нняў, лёгка;
spare no effort не шкадава́ць сіл
2. спро́ба; за́хады;
make an effort/no effort/every effort рабі́ць спро́бу/не спрабава́ць/прыкла́сці ўсе намага́нні;
The prisoner made no effort to escape. Зняволены не спрабаваў уцячы.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
wonder1 [ˈwʌndə] n.
1. здзіўле́нне;
look in wonder глядзе́ць са здзіўле́ннем
2. цуд, дзі́ва
♦
do/work wonders твары́ць/рабі́ць цу́ды;
it’s a wonder that… дзі́ва, што…;
no/little won der that… не дзі́ва/ма́ла дзі́ва, што;
wonders will never cease свет по́ўны цу́даў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
scramble [ˈskræmbl] v.
1. кара́скацца, узбіра́цца; праціска́цца, прабіра́цца;
scramble over a wall перала́зіць це́раз сцяну́;
scramble among rocks кара́скацца па ска́лах
2. (for) змага́цца (каб захапіць што-н.);
scramble for one’s living з ця́жкасцямі зарабля́ць на жыццё
3. бо́ўтаць, узбо́ўтваць;
scramble eggs рабі́ць яе́чню-баўту́ху
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
бессмы́сленно нареч.
1. бяссэ́нсава, бяссэ́нсна, бессэнсо́ўна; недарэ́чна; бязглу́зда; неразу́мна; без сэ́нсу; в сочетаниях с неопр. наклонением глагола, имеющих значение «нет смысла», переводится оборотом няма сэнсу;
бессмы́сленно э́то де́лать няма́ сэ́нсу гэ́та рабі́ць;
2. (не соображая) няўця́мна, не ця́мячы; бязду́мна, не ду́маючы; бязглу́зда; см. бессмы́сленный;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
сце́на в разн. знач. сцэ́на, -ны ж.;
вы́йти на сце́ну вы́йсці на сцэ́ну;
сце́на втора́я сцэ́на друга́я;
сце́на из приключе́нческого фи́льма сцэ́на з прыго́дніцкага фі́льма;
полве́ка на сце́не паўве́ка на сцэ́не;
сце́на проща́ния сцэ́на развіта́ння;
◊
сойти́ со сце́ны сысці́ са сцэ́ны;
устра́ивать сце́ны рабі́ць сцэ́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Жу́мрыць ’хрупаць (есці)’ (КСТ), кобр. жо́мраты ’павольна есці, жаваць’ (Жыв. сл., 100). Рус. перм., свярдл. жумрить ’жаваць’, укр. жу́мрити, жу́мрати ’есці’ (Грынч.), н.-луж. žumliś ’цяжка жаваць, мямліць’, в.-луж. žumlić ’гаварыць у нос, мямліць’, уст. ’намагацца перажаваць’ (Пфуль). Параўн. серб.-харв. жумо́рити, жубо̀рити і жу̏борити ’рабіць невялікі шум, ціха і няясна гаварыць’, шумо̀рити, шу̀морити ’шамацець’, славен. šumoréti, šumréti ’тс’. Элемент жу‑ суадносіцца, верагодна, з жав‑ у жаваць (гл.) < *žev‑ < і.-е. *g(i̯)eu‑. Далейшыя часткі кораня (м, р) няясныя. Параўн. жупарыць, жабанець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жу́чыць ’дакараць’ (Нас., Сл. паўн.-зах.). Рус. жу́чить ’тс’. Параўн. серб.-харв. жу̏чити, жу́чити ’рабіць горкім, мучыць’ (відаць, ад жу̑ч ’жоўць, злосць’). Праабражэнскі (1, 239) звязваў жучить з жгут, што неверагодна. Мала верагодна і дапушчэнне Фасмера (2, 68) пра сувязь з жуда, жуткий. Шанскі (1, Д, Е, Ж, 301, ЭИРЯ, 3, 65) лічыць звязаным з рус. дыял. жук ’сварка, шум’ (у СРНГ не зафіксавана) і жу́ка́ть ’дакараць, спрачацца, сварыцца, гаварыць ціха’. Гэта этымалогія мае больш падстаў. Ці не з польск. zuczyć ’навучыць’ (у рус. тады з бел.)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́сіць, му́сяць ’падлягаць прымусу’, ’быць вымушаным, абавязаным зрабіць’, ’думаць, меркаваць’, ’збірацца рабіць’, ’мабыць, напэўна, магчыма’ (ТСБМ, Гарэц., Мал., Мядзв., Яруш.; Нік. Очерки, Янк. Мат., Нас., Сцяшк., Касп., Шат., Бяльк., Растарг., Сл. ПЗБ, ТС; КЭС, лаг.), му́сіцца ’быць змушаным’, ’рашыцца’ (Нас.), ст.-бел. мусити, мусети ’быць абавязаным’, ’мусіць’ (пач. XV ст.) запазычана са ст.-польск. musić, musieć ’тс’, якія з с.-в.-ням. müeʒen ’тс’ (Карскі, Труды, 205; Чартко, Бел. лінгв. зб., 151; Жураўскі, Бел. мова, 63; Кюнэ, Poln., 79; Булыка, Лекс. запазыч., 137). Гл. таксама мусова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нага́йны ’?’ у песні, запісанай у Сакольскім павеце на Беласточчыне: Oj, wydu ja za worota / ne bere mene ochwota, / a mojemu mileńkomu / ne nahaj na robota (Кольб. 498). Укр. нага́йний разглядаецца як фанетычны варыянт прыметніка нагильний ’спешны, тэрміновы’ (Грынч.), гл. нагильны; аднак няяснасць семантыкі дапускае і іншыя версіі, напрыклад, сувязь са славен. nagajati ’раздражняць, надакучваць, назаляць, задзяваць’, якое Бязлай (2, 212) звязвае з *goditi, гл. год, згода. Паводле Мартынава (вусна), звязана з укр. негайний, негайно падкладны, неадкладна’, што ад гияти ’марудна рабіць’ (*gajati). Гл. гиітыся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нададзе́ць ’надакучыць’ (ваўк., лід., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), надодзёць ’надаесці, абрыднуць’ (ТС). Вытворнае ад дадзець ’тс’, што мае адпаведнікі ў іншых славянскіх мовах, на падставе якіх рэканструюецца прасл. *dodeti, прыставачны дзеяслоў ад *deti ’дзеяць, рабіць’, таксама ’гаварыць’; звяртае на сябе ўвагу аднолькавае развіццё семантыкі беларускага і паўднёваславянскіх слоў, параўн. балг. додея, макед. додее, серб.-харв. додщати ’надаесці, надакучыць, абрыднуць’, якая развілася на базе першаснага значэння ’дакрануцца, чапляцца’, параўн. тлумачэнне бел. дадзець ’задеть за живое’ (Нас.). Падрабязней гл. Цыхун, БЛ, 1974, 5, 48; ЕСУМ, 2, 102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)