зна́цца, знаюся, знаешся, знаецца; незак.

1. Быць знаёмым, мець сувязі з кім‑, чым‑н. Гэта былі сыны або ўрачоў, або адвакатаў, а адзін, з кім Ян знаўся найбліжэй, быў сынам народнага настаўніка. Пестрак. Бонч-Бруевіч адкрыў пад восень школу ў светлым бацькоўскім доме. Кажуць, з Леніным знаўся блізка, як памочнік, таварыш даўні. Русецкі. // Сутыкацца з чым‑н., зведваць што‑н. Дружна працуем Мы грамадою, Знацца — не знаем З горам, з бядою. Купала.

2. Абл. Добра ведаць што‑н., разбірацца ў чым‑н. [Лявон:] Знаўся нябожчык, як хадзіць каля дрэўцаў... Сам умеў прышчапляць. Купала. Адна жанчына расхвальвае свайго знаёмага, які вельмі знаецца па хваробах. «Полымя».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прам ’трама’ (лун., З нар. сл.). Відаць, з польск. tram ’трама’ пад уплывам прамы, просты і г. д.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пратану́ць (у лаянцы) ’згінуць, прапасці, утапіцца’ (Шат.). З патануць з заменай прыставак па‑ на пра- (пад уплывам прапасці?).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жыць, жыву́, жыве́ш, жыве́; жывём, жывяце́, жыву́ць; жыў, жыла́, -ло́; незак.

1. Быць жывым, існаваць, знаходзіцца ў працэсе жыцця.

Доўга ж.

Расліны не могуць ж. у цемнаце.

2. перан., чым і без дап. Быць ажыўленым, абуджаным чым-н., поўным руху.

Дарога дзень і ноч жыла.

3. Існаваць, мець месца (пра думкі, пачуцці і пад.).

У народзе жыве ўпэўненасць у перамозе справядлівасці.

4. Знаходзіцца, пражываць дзе-н., сярод каго-н.

Ж. у Мінску.

5. чым, з чаго і на чым. Падтрымліваць сваё існаванне чым-н.

Ж. сваёй працай.

Ж. з агарода.

6. перан., кім-чым. Быць захопленым, занятым кім-, чым-н.

Ж. надзеяй.

Ж. тэатрам.

Ж. дзецьмі.

7. кім і з прысл. Весці які-н. спосаб жыцця, знаходзіцца ў тых або іншых умовах.

Ж. багата.

Ж. весела.

Ж. бабылём.

8. Быць у якіх-н. ацносінах з кім-н.

Ж. дружна з суседзямі.

Ж. душа ў душу.

Жыць з мазаля (разм.) — здабываць сродкі для жыцця сваёй уласнай працай.

Жыць чужым розумам — прытрымлівацца чужой думкі, не маючы сваёй.

Жыць як набяжыць (прымаўка) — жыць так, як дыктуюць абставіны.

Няхай жыве! — пажаданне поспеху, росквіту.

(Сам) Бог жыве — пра добрыя ўмовы жыцця, працы.

У горы жыць ды з перцам есці (прымаўка; іран.) — пра жаданне мець што-н. пры адсутнасці ўмоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

нага́ ж., в разн. знач. нога́;

пад нага́мі — под нога́ми;

лёгкі на но́гі — лёгок на́ ногу;

збі́цца з ног — сби́ться с ног;

валі́ць з ног — вали́ть с ног;

кало́с на гліня́ных нага́хкнижн. коло́сс на гли́няных нога́х;

но́гі не казённыя — в нога́х пра́вды нет;

круці́цца пад нага́мі — верте́ться под нога́ми;

кульга́ць на абе́дзве нагі́ — хрома́ть на о́бе ноги́;

чорт нагу́ зло́міць — чёрт но́гу сло́мит;

но́гі збіць — но́ги отби́ть;

без за́дніх ног — без за́дних ног;

задра́ць но́гі — а) отда́ть бо́гу ду́шу; б) бря́кнуться;

валя́цца ў ~га́х — валя́ться в нога́х;

валі́цца з ног — вали́ться с ног;

блы́тацца пад нага́мі — пу́таться под нога́ми;

стаць на но́гі — стать на́ ноги;

паста́віць на но́гі — поста́вить на́ ноги;

станаві́цца на но́гі — станови́ться на́ ноги;

падня́ць на но́гі — подня́ть на́ ноги;

падня́цца на но́гі — подня́ться на́ ноги;

дагары́ нага́мі — а) вверх торма́шками; б) вверх дном;

кі́нуцца ў но́гі — упа́сть к нога́м;

пусці́цца (кі́нуцца) з усі́х ног — бро́ситься со всех ног;

з рука́мі і нага́мі — с рука́ми и нога́ми;

(спаць) без за́дніх ног — (спать) без за́дних ног;

ледзь (чуць) но́гі но́сяць — едва́ (е́ле) но́ги но́сят;

ні наго́й — (да каго) ни ного́й (к кому);

уста́ць з ле́вай нагі́ — встать с ле́вой ноги́;

вы́цягнуць но́гі — протяну́ть но́ги;

ісці́ (нага́) у нагу́ — идти́ (нога́) в но́гу;

баранава́ць нага́мі — выде́лывать (выпи́сывать) (нога́ми) кренделя́;

ног не давалачы́ — ног не дотащи́ть;

нага́ за нагу́ — нога́ за́ ногу;

быць на каро́ткай назе́ — быть на коро́ткой ноге́;

паста́віць з галавы́ на но́гі — поста́вить с головы́ на́ ноги;

звяза́ць па рука́х і нага́х — связа́ть по рука́м и нога́м;

нагі́ не бу́дзе — (чыёй, дзе) ноги́ не бу́дет (чьей, где);

каб і нагі́ (чыёй) тут не было́! — что́бы и ноги́ (чьей) здесь не́ было!;

з галавы́ да ног — с головы́ до ног;

н. не сту́піць — (куды) нога́ не сту́пит (куда);

ні рук ні ног не чуць — изнемо́чь от уста́лости;

на ро́ўнай назе́ — на ра́вной ноге́;

кла́няцца ў но́гі — (каму) кла́няться в но́ги (кому);

з ног да галавы́ — с ног до головы́;

стая́ць адно́й наго́й у магі́ле — стоя́ть одно́й ного́й в моги́ле;

адна́ нага́ тут, друга́я там — одна́ нога́ здесь, друга́я там;

адчу́ць гле́бу пад нага́мі — почу́вствовать по́чву под нога́ми;

губля́ць (тра́ціць) гле́бу пад нага́мі — теря́ть по́чву под нога́ми;

зямля́ гары́ць пад нага́мі — земля́ гори́т под нога́ми;

браць но́гі ў ру́кі — дава́ть стрекача́я́гу);

вы́біць гле́бу з-пад ног — вы́бить по́чву из-под ног;

дай бог но́гі — дай бог но́ги;

збі́цца з нагі́ — сби́ться с ноги́;

ледзь (чуць) валачы́ но́гі — едва́ (е́ле) волочи́ть но́ги;

ледзь (чуць) на нага́х трыма́цца — едва́ (е́ле) на нога́х держа́ться;

на адно́й назе́ — на одно́й ноге́;

нага́ не ступа́ла — нога́ не ступа́ла;

на шыро́кую нагу́ — на широ́кую но́гу;

ног не чуць пад сабо́й — не чу́вствовать ног под собо́й;

ні ў зуб наго́й — ни в зуб ного́й;

но́гі адбі́ць (збіць) — оста́ться без ног;

падста́віць нагу́ — подста́вить но́гу;

падтапта́ць пад но́гі — подмя́ть по́д ноги;

наступа́ць на но́гі — наступа́ть на́ ноги;

узя́ць нагу́воен. взять но́гу;

на нага́х — на нога́х;

на нага́х не стая́ць — на нога́х не стоя́ть;

куды́ но́гі нясу́ць — куда́ но́ги несу́т;

паку́ль но́гі но́сяць — пока́ но́ги но́сят;

з яко́й нагі́ танцава́ць — с како́й ноги́ танцева́ть;

як (чаго́) ле́вая нага́ хо́ча — как (чего́) ле́вая нога́ хо́чет;

адку́ль то́лькі но́гі ўзялі́ся — отку́да то́лько но́ги взяли́сь;

патрэ́бен як саба́ку пя́тая нага́ — ну́жен как соба́ке пя́тая нога́;

адбіва́цца рука́мі і нага́мі — отбива́ться рука́ми и нога́ми;

но́гі заплята́юцца — но́ги заплета́ются;

у нага́х пра́ўды няма́посл. в нога́х пра́вды нет;

во́ўка но́гі ко́рмяцьпосл. во́лка но́ги ко́рмят;

за дурно́й галаво́й нага́м непако́йпосл. дурна́я голова́ нога́м поко́я не даёт;

ты на гару́, чорт за нагу́посл. ты на́ гору, чёрт за́ ногу;

пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на столпосл. посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол;

конь на чатыро́х нага́х, і то спатыка́еццапосл. конь о четырёх нога́х, да (и тот) спотыка́ется; и на стару́ху быва́ет прору́ха

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кліно́к, ‑нка, м.

1. Памянш. да клін (у 1, 2 і 4 знач.).

2. Вострая частка халоднай зброі; лязо. Таргаваць клінок. Клінок шаблі. // Пра кінжал, шаблю і пад. Грышка моцна сціснуў рукою востры клінок, які вісеў з правага боку. Чарот. Момант — і афіцэр выхватвае шаблю. Высока ўзняты бліскучы клінок і... чвяк. Афіцэрская шабля далёка ўбок адлятае, выбітая з рук мужыцкім бічом. Колас.

3. Трохвугольная торбачка для прыгатавання сыру. З толькі што выцягнутых з печы збанкоў адкідвала ў клінкі адтопленае малако Андрэіха. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

му́ха, ‑і, ДМ мусе, ж.

Шырокараспаўсюджанае двухкрылае насякомае, якое часта з’яўляецца пераносчыкам узбуджальнікаў інфекцыйных хвароб.

•••

Гесенская муха — камарападобнае насякомае атрада двухкрылых, небяспечны шкоднік хлебных злакаў.

Шпанская муха — а) невялікі жучок, шкоднік лісцевых дрэў і кустоў; б) пластыр з высушанага і здробненага гэтага жучка; выкарыстоўваецца ў медыцыне.

Быць пад мухаю гл. быць.

З мухамі (у носе)з норавам.

Мухі дохнуць — пра каго‑н. вельмі сумнага, нуднага або што‑н. вельмі сумнае, нуднае.

Мухі не пакрыўдзіць гл. пакрыўдзіць.

Рабіць з мухі слана гл. рабіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пара́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да парада, звязаны з парадам. Парадны строй. Парадны марш. // Прызначаны для парада, для ўрачыстых выпадкаў. Парадная форма. □ З рэчавага мяшка.. [Язэп] дастаў пару новенькіх пагонаў, якія яму выдалі ў шпіталі, не палявых, а парадных, а яркімі нашыўкамі. Асіпенка. Сухавараў быў адзеты ў парадны мундзір з бліскучымі гузікамі. Колас. // Святочны. Парадны выгляд.

2. Галоўны (пра лесвіцу, уваход і пад.). Парадныя дзверы. □ [Кандрат] не пайшоў з чорнага ўваходу, каб не падумалі, што хаваючыся да Домны ходзіць, пастукаўся ў парадны. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскудла́чаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад раскудлаціць, раскудлачыць.

2. у знач. прым. Ускалмачаны, кудлаты (пра валасы). З-пад плашч-палатак, як куля, вылецеў Колька Казак з раскудлачанымі валасамі і чырвонай шчакой. Карпюк. [Андрэй] праводзіць пяцярнёй па валасах і напускае на лоб раскудлачаную чупрыну. Мехаў. // З ускалмачанымі, кудлатымі валасамі. [Міхаль], відаць, нядаўна прачнуўся, бо сядзеў на нарах раскудлачаны, пануры і злосны. Чарнышэвіч. // З няроўнымі, рванымі краямі. Нудна шапацела сухая асака, нібы серп аб серп скрыгатала чаратовае лісце, па небе вецер гнаў раскудлачаныя хмары. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сму́так, ‑тку, м.

Пачуццё суму, маркоты, жалю. Я за труной тваёй іду з жалобнай песняй. Глыбока ў сэрцы смутак свой нясу. А. Александровіч. Сяброўскае слова і жарты Адгоняць і смутак і жаль. Хведаровіч. Ідзеш па вуліцы, заходзіш у хаты, гутарыш з людзьмі і бачыш, як цячэ мірнае, працавітае жыццё, з поспехамі і няўдачамі, з радасцямі і часінамі смутку. Хадкевіч. // Журботны, сумны выраз (вачэй, твару, губ і пад.). Прыкметны смутак стаіўся ў .. карых вачах [Алесі]. Шамякін. На поўны твар .. [Зімчука] лёг смутак. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)