ВАЕ́ННА-РЭВАЛЮЦЫ́ЙНЫ КАМІТЭ́Т БЕЛАРУ́СКАЙ ССР
(ВРК БССР),
надзвычайны вышэйшы орган сав. улады на тэр. Беларусі ў 2-й пал. 1920. Утвораны ў Мінску на базе Мінскага губ. ВРК у адпаведнасці з Дэкларацыяй аб абвяшчэнні незалежнасці Беларускай ССР ад 31.7.1920. У яго ўвайшлі А.Р.Чарвякоў (старшыня), А.І.Вайнштэйн, У.М.Ігнатоўскі, В.Г.Кнорын, А.М.Крыніцкі, І.Т.Смілга. Падпарадкоўваўся Рэв. ваен. савету Зах. фронту. Друк. органы — газ. «Савецкая Беларусь», «Известия военно-революционного комитета ССРБ», «Звезда» і пав. газеты. Асн. задачы: арганізацыя сав. улады на месцах, дапамога Чырв. Арміі, падрыхтоўка склікання з’ездаў Саветаў і выбары пастаянных органаў улады. Меў камісарыяты: ваенны, унутр. спраў, земляробства, фінансаў, харчавання, працы, асветы, аховы здароўя, сац. забеспячэння, юстыцыі, сувязі, рабоча-сял. інспекцыі, савет нар. гаспадаркі і інш. У жн. ўлада ВРК БССР распаўсюджвалася на 21 павет Мінскай, Віленскай і Гродзенскай губ., у кастр. пасля заканчэння сав.-польскай вайны — толькі на 6 паветаў Мінскай губ. ВРК БССР перадаў свае паўнамоцтвы Другому Усебеларускаму з’езду Саветаў (13—17.12.1920).
т. 3, с. 442
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
процістая́ць, ‑стаю, ‑стаіш, ‑стаіць; незак.
1. Быць проціпастаўленым, процілеглым каму‑, чаму‑н.; знаходзіцца ў процілеглых, варожых трупах. Яны — ворагі савецкай улады. Група гэтых інжынераў у аповесці [Х. Шынклера] процістаіць Прыстрому. Арабей.
2. каму-чаму. Захоўваць устойлівае становішча пад дзеяннем чаго‑н.; вытрымліваць націск чаго‑н. Не мець сілы процістаяць ветру. // Аказваць супраціўленне, процідзеянне каму‑, чаму‑н. Процістаяць хваробам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кірава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. кіраваць (у 1, 2 знач.). Кіраванне машынай. Кіраванне дзяржавай.
2. Дзейнасць органаў дзяржаўнай улады. Метады дзяржаўнага кіравання.
3. Сукупнасць прыбораў, пры дапамозе якіх кіруюць машынай, механізмам і пад. Аўтаматычнае кіраванне.
4. Сінтаксічная сувязь, якая выражаецца ў тым, што адно слова патрабуе пасля сябе дапаўнення ў пэўным склоне. Дзеяслоўнае кіраванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэмакра́тыя
(гр. demokratia)
1) форма дзяржавы, заснаваная на прызнанні народа крыніцай улады;
2) прынцып арганізацыі дзейнасці калектыву, заснаваны на раўнапраўным удзеле ўсіх яго членаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэтра́рхія
(лац. tetrarchia, ад гр. tetrarchia)
1) падзел улады паміж чатырма правіцелямі ў Стараж. Грэцыі і Рымскай імперыі;
2) акруга, якая падначальвалася ўладзе тэтрарха.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
яныча́р
(тур. yeničeri = новае войска)
1) салдат рэгулярнай прывілеяванай пяхоты ў султанскай Турцыі (да 1826 г.);
2) перан. узброены ахоўнік дэспатычнай улады, карнік, кат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
рэга́ліі
(лац. regalia, ад regalis = царскі)
1) знешнія знакі манархічнай улады (карона, скіпетр, трон і інш.);
2) знакі ўзнагароды (ордэн, медаль і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
каро́на, -ы, мн. -ы, -ро́н, ж.
1. Галаўны ўбор манарха з каштоўнымі ўпрыгожаннямі, які з’яўляецца сімвалам улады манарха.
Царская к.
2. перан. Улада, першынство ў чым-н.
Барацьба за карону.
Барацьба за шахматную карону.
3. Тое, што і крона¹.
4. Светлы арэол вакол Сонца, бачны ў час сонечнага зацьмення (спец.).
Сонечная к.
5. у знач. прысл. каро́най. Вакол галавы (пра жаночую прычоску).
Улажыць касу каронай.
◊
Карона з галавы не зваліцца (не спадзе) (разм.) — гонар не будзе закрануты, аўтарытэт не пацерпіць.
|| прым. каро́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́каш
(польск. rokosz, ад венг. Ràkos = назва мясцовасці ў Венгрыі, дзе адбываліся з’езды сейма)
узброенае выступленне польскай шляхты супраць каралеўскай улады ў 16—18 ст.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эды́кт
(лац. edictum)
1) праграма дзейнасці старажытнарымскіх магістратаў, якая аб’яўлялася імі пры ўступленні на пасаду;
2) асобай важнасці ўказ, пастанова вярхоўнай улады ў розных дзяржавах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)