нутраны́
1. в разн. знач. нутряно́й;
~но́е са́ла — нутряно́е са́ло;
~на́я хваро́ба — нутряна́я боле́знь;
2. разг. вну́тренний;
н. замо́к — вну́тренний замо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
гамёлак, ‑лка, м. і гамёлка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм. Вялікі кусок (хлеба, сыру і пад.). Заціснуў дзед стрэльбу між ног, адрэзаў гамёлку хлеба і сала і сілкуецца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панаяда́цца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Наесціся — пра ўсіх, многіх. Добра панаядаўшыся мёрзлага сала з квашанай капустай, апаражніўшы цётцы ўсе збанкі з кіслым і салодкім малаком, хлопцы як сядзелі, так і пазасыналі. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасма́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., што.
1. Прыгатаваць смажаннем. [Стрыбульскі:] Можа сала пасмажыць? Я загадаю. Мігам зробяць. Мележ.
2. каго-што. Сасмажыць усё, многае або ўсіх, многіх.
3. і без дап. Смажыць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапсава́ць, ‑псую, ‑псуеш, ‑псуе; ‑псуём, ‑псуяце; зак., каго-што.
Сапсаваць, папсаваць усё, многае. Перапсаваць усе дэталі. □ [Палашка:] — Учора .. надумаўся [дзед Аўсей] аладкі пячы: колькі мукі перапсаваў, сала перапаліў... Лынькоў. // Разм. Зрабіць дрэнны ўплыў на ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скаро́мніна, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і скароміна. [Алеся:] — З гэтага боку ляжыць ежа: вось тут сыр, а каля яго сала, у тым куточку кілбаса і вяндліна. Паміж бялізнай і скаромнінай — пышачкі, хлеб. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скаро́мны ‘паводле рэлігійных прадпісанняў — забаронены для яды ў час посту (пра мяса, сала, малако і пад.)’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Др.-Падб., Сл. ПЗБ), скаро́мніна ‘скаромная ежа’ (Касп., Варл., Шатал.), скаро́міна ‘тс’ (Нар. сл., Сл. ПЗБ, Шатал.), скаро́мнае ‘тс’ (Пятк. 2), скоро́мнэ ‘тс’ (ТС, Сл. Брэс.), скарамі́нка ‘сала (кусочак) свіное’ (Сцяшк. Сл., Скарбы), скаро́міць ‘запраўляць страву’ (Сл. ПЗБ), скаро́міцца ‘есці скаромнае’ (ТСБМ, Др.-Падб., Касп.). Да ско́рам (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́скваркі (БРС), вы́скварка, вы́скарка ’тс’ (Шатал.), вы́скаркі ’ўнутранае топленае сала’ (Касп.). Рус. вы́шкварки ’скваркі’, укр. ви́шкварка, вишкварки ’тс’. Ад выскварыць (гл. скварыць) з суф. ‑к‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ну́жаць ’есці’: Навару Сцяпану чаго, а сама сала нужаю (чачэр., Мат. Гом.). Няясна; магчыма, ад нужа (гл.), семантычна трансфармацыя ад ’патрэба’ да ’ўжываць’ (= рус. ’потребляць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
skwierczeć
skwiercz|eć
незак. патрэскваць, шыпець; сквірчэць;
słonina ~y na patelni — сала патрэсквае на патэльні
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)