пе́вень, пе́ўня, мн. пе́ўні, пе́ўняў, м.

1. Самец курыцы.

2. перан. Пра задзірыстага чалавека, забіяку (разм.).

◊

Да пеўняў (разм.) — да світання (праседзець).

Да пеўняў або з пеўнямі (разм.) — вельмі рана, на досвітку (устаць, падняцца).

Пусціць чырвонага пеўня (разм.) — учыніць пажар, падпаліць (у 2 знач.).

|| памянш. пе́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).

|| прым. пе́ўневы, -ая, -ае (да 1 знач.).

П. крык.

П. голас (таксама перан.; крыклівы, прарэзлівы).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

незаго́йны, ‑ая, ‑ае.

Які не гоіцца. Незагойная рана. // перан. Які не прытупляецца часам (пра боль). Мы, дзеці, жылі, дарослелі сярод нейкай неабдымнай радасці людзей, якія засталіся жывыя, і ў той жа час сярод незагойнага, вострага болю па страчаных, знявечаных, закатаваных. Сіпакоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

папрыхо́дзіць, ‑даіць; ‑дзім, ‑дзіце, ‑дзяць; зак.

Прыйсці, прыбыць куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Цягнікі ўсе папрыходзілі. □ Рана вы нешта сёння папрыходзілі, — сказаў.. [Юрка], перш чым прывітацца. Пальчэўскі. К нам з чужых і далёкіх краёў Папрыходзілі хлопцы з вайны. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валавы́, ‑ая, ‑ое.

1. Агульны, узяты цалкам, без адлічэння расходаў. Валавы даход. Валавая прадукцыя прамысловасці. Валавы збор збожжа.

2. Спец. Масавы. Прылятаюць гогалі ў Палессе рана, звычайна ў сакавіку. Валавы іх прылёг ідзе ў пачатку або ў сярэдзіне красавіка. «Весці».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ко́латы ​1, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад калоць ​1.

2. у знач. прым. Нанесены колючай зброяй. Колатая рана.

ко́латы ​2, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад калоць ​2.

2. у знач. прым. Разбіты на кусочкі. Колаты цукар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ранава́та, прысл.

Разм. Крыху рана. — Ці не ранавата, Іван Нічыпаравіч, — гаварыў Барташэвіч, устаючы з пасцелі. Апіраючыся на палку, ён прайшоўся па склепе. Якімовіч. — А курыць, брат, яшчэ ранавата, — сур’ёзна сказаў Толя заўчаснаму кавалеру, які і так зачырванеўся да вушэй. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свішч м.

1. мед. (гнойная рана) Fístel f -, -n;

2. (шчыліна) Gálle f -, -n (у метале); Loch n -(e)s, Löcher (y дрэве, плодзе)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ranek

ran|ek

м. ранак, раніца;

wczesnym ~kiem — уранку, на золку, рана, раніцай, раненька

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

sun​1 [sʌn] n. со́нца;

in the sun на со́нцы

♦

everything under the sun усё на гэ́тым све́це;

get up/go to bed with the sun устава́ць/кла́сціся ра́на

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

superficial [ˌs(j)u:pəˈfɪʃl]adj.

1. неглыбо́кі;

a superficial wound неглыбо́кая ра́на

2. павярхо́ўны, несур’ёзны;

superficial knowledge не глыбо́кія ве́ды;

a superficial glance бе́глы по́зірк

3. зне́шні;

a superficial similarity уя́ўнае падабе́нства

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)