1.прысл. На дзіва; надзвычайна. Трава.. [на лузе] была балотная, наўздзіў рослая, густая.Сачанка.Раніца настала наўздзіў спакойная і прыгожая.Дуброўскі.Адзенне на ўсіх [людзях] было наўздзіў абшарпанае, заношанае.Лынькоў.
2.прыназ.зД. Спалучэнне з прыназоўнікам «наўздзіў» выражае аб’ектныя адносіны: на дзіва каму‑, чаму‑н. Бацька.. зусім нечакана, наўздзіў суседзям захапіўся вудамі.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.(1і2ас.неўжыв.). Не зрабіць выстралу (пра ружжо, рэвальвер і інш.).
2.Нечакана спыніць гаворку, запнуцца на слове. Надзя неяк адразу асеклася, пачырванела.Кулакоўскі.// Пацярпець няўдачу ў чым‑н. [Аксіння:] — Асеклася раз, дык цяпер разумнейшай буду.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саракагадо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які працягваецца сорак гадоў. Саракагадовая служба.
2. Які дасягнуў сарака гадоў, ва ўзросце сарака гадоў. [Алеська] нечакана і горка адчуў сябе самотным, нават старэйшым за саракагадовага, бывалага і разумнага чалавека...Брыль.// Які склаўся, утварыўся за сорак гадоў. Саракагадовы вопыт.
3. Які мае адносіны да саракагоддзя (у 2 знач.). Саракагадовы юбілей працы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Со́ўма ‘гвалтоўна, напорыста’ (Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), ‘знянацку, нечакана’ (Барад.). Дзеепрыслоўе ад соваць (гл.), утворанае па тыпу бегма, лежма і пад. Да семантыкі параўн. соўну́ць ‘штурхнуць’ і су́нуць ‘сунуць, пайсці гуртам’ (ТС), параўн. укр.совману́ти ‘штурхнуць’, што таксама звязваюць з со́ва́тися ‘совацца’, суну́ти ‘піхнуць’ (ЕСУМ, 5, 343). Магчыма, сюды ж соўма́к, соўма́н ‘ціхі, негаваркі чалавек, што паводзіць сябе незалежна’ (ТС), соўмач ‘нелюдзімы чалавек’ (лук., ЛА, 3), гл. саўміла. Наўрад ці звязана з тур.sovmak ‘гнаць, праганяць, адганяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухапёрам ’мыць бялізну пры дапамозе праніка’ (мядз., Нар. сл.), сухопі́рам ’праць бялізну, не замачваючы яе’ (пін., З нар. сл.), сухо́пірна ’тс’ (Варл.), адсюль, відаць, і сухо́перна ’нечакана’: баба сухоперна памерла (Касп.), г. зн. не хварэючы. Укр.сухо́перкі ’аб мыцці бялізны без замочвання’, сухо́перний ’памыты такім спосабам’. Да сухі і праць, гл. У першым слове ё < е з формы прэзенса з пераходам у о пад націскам; у другім слове ‑і‑ падаўжэнне ‑ь‑ з формы *pьrati (Варбат, Морфон., 60–61).
take smb./smth. by surprise захапі́ць каго́-н. зняна́цку;
surprise, surpriseinfml як ні дзі́ўна
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
нае́хаць
1. (накаго-н., што-н.) ánfahren*vi (s), ánprallen vi (an, gégen A), fáhren*vi (s) (gegen A);
2. (прыехацьувялікайколькасці) (in gróßer Ménge) zusámmenkommen*vi (s);
3.разм. (прыехацьнечакана) únerwartet ánkommen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
nagły
nagł|y
1. нечаканы, раптоўны;
~a śmierć — раптоўная смерць;
2. тэрміновы, неадкладны;
w ~ym wypadku — у экстранным выпадку;
z ~a — раптам, раптоўна, нечакана
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
нагадзі́цца, ‑гаджуся, ‑годзішся, ‑годзіцца; зак.
Разм. Трапіцца, выпадкова сустрэцца. Зноў пайшла [Юля] па лесе, цяпер яшчэ больш чуйна прыслухоўваючыся да цішыні. Падумала — калі нагодзяцца паліцаі, будзе ўцякаць. У лесе не зловяць...Сачанка.//Нечакана з’явіцца перад кім‑, чым‑н. Вось ён, Алесь, зноў насваволіў.. А маці нагадзілася з поля і сваёю суровай, моцнай рукой адлупцавала яго як след.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Аказацца прыгрэбеным, прысыпаным чым‑н.; грабучы, прысыпацца чым‑н. [Тэкля:] — Няхай, думаю, лепей дастрэляць, і папаўзла на карачках да таго акна.. Прыбілася, аж сюды, снегам прыгрэблася зверху і от аж дасюль далежала.Грахоўскі.