аджа́ць, адажну, адажнеш, адажне; зак., што.
1. Зжаць невялікую частку поля (ад краю). Аджаць жыта ад дарогі.
2. Разлічыцца, адрабіўшы жнівом. [Самоцька:] — Адрабіў ты.. [Нахлябічу], аджала яму твая жонка ці не? Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЛЬЦО́ВЫ СТАНО́К,
станок для здрабнення зерня (пшаніцы, жыта і інш. збожжавых культур), прамежкавых прадуктаў, а таксама солі, мінер. угнаенняў, какава-прадуктаў і інш. матэрыялаў. Мае пару або дзве пары вальцаў, якія верцяцца насустрач адзін аднаму. Вальцовыя станкі з наразнымі вальцамі выкарыстоўваюцца для грубага здрабнення, з гладкімі — для тонкага памолу.
т. 3, с. 495
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
назво́зіць, ‑звожу, ‑звозіш, ‑звозіць; зак., чаго.
Звезці, даставіць за пекалькі прыёмаў вялікую колькасць чаго‑н. Назвозіць камення. □ Увесь ніжні паверх [млына] быў застаўлены мяшкамі: жыта, ячмень, пшаніца. Назвозілі з усяго сельсавета. Кудравец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падажына́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і без дап.
Дажаць што‑н. у многіх месцах. Падажынаць жыта на ўсіх палетках. // (1 і 2 ас. не ўжыв.). Завяршыць жніво — пра ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крывава́ты, ‑ая, ‑ае.
Злёгку пакрыўлены, крывы. Крываватае дрэва. □ Сухарэўскі падняўся на крываватыя ногі, доўга стаяў, пазіраючы з-пад рукі на шырокія палеткі жыта. Асіпенка. Пазок быў глыбокі і крываваты — дужкай. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жы́тнішча Поле, на якім зжата жыта, іржэўнік (БРС). Тое ж жы́тніска (Вор.), жытное (Пол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Пражмо́ 1 ’паджаранае на агні калоссе недаспелага жыта’ (Нас., Бяльк., Юрч., Мат. Маг., Мат. Гом., Сцяшк. Сл.). Рус. смал. пря́жмо ’калоссе жыта, пражанае на масле’, польск. prażmo. ст.-чэш., суч. дыял. pražma (відаць, мн. л.) ’паджаранае на агні калоссе недаспелага жыта’. Прасл. *pražьmo. Ад *pražiti (гл. пражыць) з суф. ‑mo (Адносна суф. гл. Слаўскі, SP, 2, 15). Махэк₂, 482 падкрэслівае, што слова можа лічыцца старажытным ужо з прычыны даўнасці такога спосабу ўжывання ў ежу калосся ў час неабходнасці. Гл. яшчэ Брукнер, 434.
Пражмо́ 2 ’адлегласць паміж слупамі ў клеці, дзе складваюць збожжа’ (Касп.). Не зусім ясна. Відаць, дэрыват ад ‑прагу (гл. запрагаць, упрагаць) з суф. ‑ьмо, г. зн. прастора, якая звязваецца, спалучаецца (рус. сопрягается) слупамі. Няясна, ці сюды адзначанае ў Даля бесар. пря́жина ’лінейная мера’ (= 3 сажням 12 вяршкам) і ўкр. закарп. пра́жина ’від зямельнай меры’, якія таксама не маюць пэўнай этымалогіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазво́зіць, -зво́жу, -зво́зіш, -зво́зіць; -зво́жаны; зак.
1. што. Звезці ў адно месца ўсё, многае.
П. жыта ў зернясховішча.
2. каго-што. Забраўшы, адвезці куды-н. усё, многае або ўсіх, многіх.
П. каменне з палёў.
3. каго-што. Везучы, перамясціць зверху ўніз усё, многае ці ўсіх, многіх.
П. дзяцей на санках.
4. каго-што. Едучы, узяць з сабою ўсё, многае або ўсіх, многіх.
П. чужыя кнігі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скараці́ць, -рачу́, -ро́ціш, -ро́ціць; -ро́чаны; зак.
1. што. Зрабіць кароткім або больш кароткім.
С. артыкул.
С. тэрмін адпачынку.
2. што. Зменшыць колькасна або па велічыні, у аб’ёме.
С. пасевы жыта.
С. расходы.
3. каго (што). Звольніць з работы, службы ў выніку скарачэння штату супрацоўнікаў (разм.).
○
Скараціць дроб — у матэматыцы: падзяліць лічнік і назоўнік на агульны дзельнік.
|| незак. скарача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. скарачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Варонін сыр, вароніна жыта ’галаўня ў жыце’ (палес., Выг.). Зах.-укр. вароні сыр (Макавецкі, Sł. botan.). Назва гэта ўзнікла таму, што атрутнае дзеянне спарыша не пашыраецца на птушак (так мяркуе Выгонная, Лекс. Палесся, 71).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)