здавальня́юча,

1. Прысл. да здавальняючы.

2. у знач. наз. здавальня́юча, нескл., н. Адзнака, якой ацэньваюць сярэдні ўзровень ведаў, паводзін і пад.; пасрэдна. Атрымаць здавальняюча па фізіцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаадда́ча, ‑ы, ж.

Поўная аддача ўсіх сіл, здольнасцей, ведаў якой‑н. справе. Працаваць з поўнай самааддачай. □ Гэтая сцэна [са спектакля «Жывы труп»] можа служыць узорам акцёрскай натхнёнасці і самааддачы. Сабалеўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эргано́міка, ‑і, ДМ ‑міцы, ж.

Галіна ведаў, якая вывучае чалавека і яго дзейнасць ва ўмовах сучаснай вытворчасці з мэтай аптымізацыі прылад, умоў і працэсу працы.

[Ад грэч. érgon — праца, работа і nómos — закон.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Know-how

[no:'hau]

n - i -s ноў-хаў, тэхнало́гія (сукупнасць навукова-тэхнічных ведаў, тэхніка-вытворчага вопыту, сакрэтаў вытворчасці)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

unaware

[,ʌnəˈwer]

1.

adj.

які́ ня ве́дае, несьвядо́мы

I was unaware of it — Я ня ве́даў гэ́тага

2.

adv.

1) выпадко́ва, незнаро́к

2) зьняна́цку, нечака́на

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ГНАСЕАЛО́ГІЯ

(ад грэч. gnōsis веды + ...логія),

вучэнне аб пазнанні; раздзел філасофіі, які вывучае суадносіны суб’екта і аб’екта ў працэсе пазнавальнай дзейнасці, магчымасці і межы пазнання свету чалавекам, шляхі і сродкі дасягнення ісціны. Гнасеалогія даследуе: месца і ролю ведаў у адносінах чалавека да сусвету, у развіцці індывід. чалавека (асобы) і ў эвалюцыі грамадства, яго трансфармацыі; асаблівасці пазнання як спецыялізаванай дзейнасці і шляхі яго ўваходжання ў інш. віды дзейнасці; суадносіны пачуццёвага і рацыянальнага ў працэсе пазнання, перадумовы і крытэрыі сапраўднасці ведаў, суадносіны паміж ісціннасцю і памылковасцю апошніх.

Гісторыя гнасеалогіі фактычна пачынаецца з пытання аб тым, што такое веды, чым яны забяспечваюцца (пачуццямі ці розумам). Платон сцвярджаў, што сапраўдныя веды маюць агульнаабавязковы характар, г. зн. не залежаць ад індывід. асаблівасцей суб’екта. Арыстоцель абгрунтоўваў тэзіс пра адзінства ведаў і прадмета пазнання, пра лагічную структуру пазнавальнага працэсу. У 17—18 ст. Ф.Бэкан, Р.Дэкарт, Г.Лейбніц, Д.Дзідро і інш. раскрылі вял. ролю навук. метадаў, своеасаблівасць спалучэння пачуццёвых і рацыянальных момантаў у пазнавальным працэсе, суадносіны з рэчаіснасцю. Прадстаўнікі ням. класічнай філасофіі 19 ст. (І.Кант, Г.Гегель і інш.) абгрунтавалі неабходнасць пераадолення разрыву паміж гнасеалагічнай і анталагічнай праблематыкай, дыялектычнае адзінства эмпірычнага і рацыянальнага ў працэсе пазнання, наяўнасць узаемапераходаў гэтых катэгорый, узаемасувязь тэарэт. і практычнага розуму. Марксісцкая гнасеалогія асабліва падкрэслівала дзейсную прыроду пазнання, ролю практыкі як асновы і крытэрыю сапраўднасці ведаў, значэнне пазнання ў перабудове навакольнага асяроддзя, перш за ўсё сац. рэчаіснасці. Філас. фенаменалогія (Э.Гусерль і інш.) лічыць, што найб. фундаментальнай характарыстыкай пазнавальнага працэсу з’яўляецца інтэнцыяльнасць — скіраванасць свядомасці на прадмет пазнання. У сярэдзіне і канцы 20 ст. прадстаўнікі аналітычнай філасофіі (Б.Расел, Дж.Мур, Р.Карнап, Л.Вітгенштэйн, К.Попер і інш.) прааналізавалі месца і ролю знакава-сімвалічных сродкаў навук. мыслення, спосабы верыфікацыі навук. ведаў.

У апошнія дзесяцігоддзі гнасеалогія надае ўсё большае значэнне распрацоўцы агульнаметадалагічных праблем развіцця навукі, яе сац. прыроды. Даследаванні праведзеныя ў Беларусі (Я.Бабосаў, Г.Несвятайлаў, В.Русецкая і інш.) паказалі, што перспектывы развіцця гнасеалогіі шмат у чым абумоўлены сац. сітуацыяй, назапашваннем ведаў.

Літ.:

Идеалы и нормы научного исследования. Мн., 1981;

Гносеология в системе философского мировоззрения. М., 1983;

Познавательные действия в современной науке. Мн., 1987;

Пугач Г.В. Познавательная активность человека. М., 1985.

Я.М.Бабосаў.

т. 5, с. 312

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

энвіро́ніка

(ад англ. environs = акружэнне)

комплекс навукова-тэхнічных ведаў пра ўплыў навакольнага асяроддзя на чалавека і абарону ад яго.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ве́ды, ‑аў; адз. няма.

1. Сукупнасць звестак, якія раскрываюць аб’ектыўныя заканамернасці жыцця. Грунтоўныя веды. Сталыя веды. □ [Маці:] — Бацька твой, як ты і сам чуў, і лектар неблагі. Людзям ён перадае веды, лекцыі чытае. Даніленка. // Дасведчанасць у якой‑н. галіне. Настаўніца суцішыла дзяцей і асцярожна пачала правяраць іх веды. Васілевіч.

2. Навука. Шляхі да ведаў і культуры. Цяга да ведаў. □ [Краеўскі:] — Свет асвятляецца сонцам, а чалавек — ведамі. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наво́дны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які прыведзены, прывезены аднекуль. Наводныя жывёлы. // Чужы, не свой; прышлы. Дзяўчат бліжэйшых вёсак за два гады я ўжо ведаў. Гэта [дзяўчына] была наводная. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ба́льны ​1, ‑ая, ‑ае.

Які мае дачыненне да балю. Бальныя танцы. Бальнае плацце.

ба́льны ​2, ‑ая, ‑ае.

Які мае дачыненне да бала ​1. Бальная сістэма ацэнкі ведаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)