Verbum

падсячы́ і падсе́кчы, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; -се́к, -кла; -сячы́; -се́чаны; зак.

1. што. Надсячы знізу.

П. дрэва.

2. што і чаго. Насячы дадаткова, яшчэ трохі.

П. дроў.

3. што. Тузануць за вуду ў той момант, калі рыба бярэцца на кручок.

|| незак. падсяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. падсяка́нне, -я, н. і падсе́чка, -і, ДМ -чцы, ж.

гэ́та, часц.

1. указ. Служыць для выдзялення, падкрэслівання таго ці іншага слова ў сказе.

Г. мы прыйшлі.

2. Удакладняе сэнс выказніка, які выражаны назоўнікам, прыметнікам, інфінітывам ці прыслоўем.

Праца — г. крыніца нашага багацця.

Жыццё — г. барацьба.

3. узмацн. Узмацняе сэнс, значэнне папярэдняга займенніка, прыслоўя, часціцы ў пытальных, клічных і даданых сказах.

Ці г. ты яшчэ з работы ідзеш?

дале́й, прысл.

1.

Выш. ст. да прыслоўя далёка. Бачыць вока далёка, а розум яшчэ д. (прыказка).

2. Наперадзе, на пэўнай адлегласці.

Д., за жытам, пачынаецца бярэзнік.

3. Затым, потым, у далейшым.

Д. усё будзе добра.

4. Працягваючы пачатае.

Чытаць д.

◊

І гэтак далей (скарочана і г.д.) — ужыв. ў канцы пералічэння як указанне на тое, што пералічэнне можа быць працягнута.

аста́так, -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.

1. Частка чаго-н., якая засталася нявыкарыстаная; рэшта.

А. матэрыі.

Астаткі абеду.

2. мн. Тое, што яшчэ збераглося, уцалела.

Расло некалькі бяроз — астаткі даўнейшых прысад.

3. мн. Адходы якога-н. вытворчага працэсу.

Нафтавыя астаткі.

4. Апошняя частка, астача чаго-н.

А. адпачынку.

А. жыцця.

◊

Да (без) астатку — поўнасцю, цалкам.

|| прым. аста́ткавы, -ая, -ае.

перава́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак.

1. каго-што. Узважыць яшчэ раз.

П. груз перад здачай.

2. каго-што. Узважыць усё, многае або ўсіх, многіх.

П. усе мяшкі з мукой.

3. каго-што. Перасягнуць у вазе, перацягнуць.

Адна шаля вагаў пераважыла другую.

4. перан. Аказацца больш значным, важкім, перасіліць.

Дапытлівасць пераважыла страх.

|| незак. перава́жваць, -аю, -аеш, -ае.

пераме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Змераць або памераць нанава, яшчэ раз.

П. куплены адрэз.

2. Змераць, памераць усё, многае.

П. усе ўчасткі.

3. перан. Шмат прайсці, пахадзіць па якойн. тэрыторыі (разм.).

Многа дарог мне прыйшлося п. сваімі нагамі.

|| незак. перамяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і пераме́рваць, -аю, -аеш, -ае.

прастая́ць, -таю́, -таіш, -таіць; -таім, -таіце́, -тая́ць; -то́й; зак.

1. Правесці або прабыць які-н. час стоячы (гл. стаяць у 1, 2, 4, 6, 8—10 знач.).

2. Прабыць у бяздзейнасці, у прастоі.

Цягнік прастаяў на раз’ездзе гадзіну.

3. Праіснаваць, не разбураючыся.

Гэты дом прастаіць яшчэ доўга.

|| незак. прасто́йваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

прыгада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што. Прыпомніць, узнавіць у памяці.

П. падрабязнасці здарэння.

2. каго-што. Напомніць, навесці на ўспамін.

Гэта пісьмо прыгадала мне мінулае.

3. што і каму. Прыпомніць зробленае кім-н., каб адпомсціць, пакараць за гэта (разм.).

Мы гэта табе яшчэ прыгадаем!

|| незак. прыга́дваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

чарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Станавіцца чорным, цёмным або чарнейшым, цямнейшым.

Золата не чарнее.

Смуглявы твар ад сонца яшчэ больш чарнеў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вылучацца сваім колерам (пра што-н. чорнае, цёмнае).

На гарызонце чарнеў лес.

|| зак. счарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 знач.) і пачарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 1 знач.).