падысці́ сов.
1. подойти́;
п. да стала́ — подойти́ к столу́;
ка́тэр падышо́ў да пры́стані — ка́тер подошёл к при́стани;
падышо́ў тэ́рмін зда́чы экза́менаў — подошёл срок сда́чи экза́менов;
2. (подо что-л.) подойти́;
п. пад мост — подойти́ под мост;
3. (оказаться подходящим по размерам, качеству и т.п.) подойти́, прийти́сь впо́ру;
4. (о тесте) подойти́, подня́ться;
◊ п. не з таго́ бо́ку — подойти́ не с той стороны́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
парапе́т, ‑а, М ‑пеце, м.
1. Невысокая сцяна, агароджа ўздоўж моста, набярэжнай і пад. Першы мост цераз Марачанку — праз два кварталы. Гнілы ўжо, учарнелы. Андрэй прыпыніўся на ім, за парапет зірнуў. Лобан. І, як вокам кінуць, утульны пясчаны бераг ад гранітнага парапета прыбярэжнай вуліцы да самага пеністага прыбою быў запознены людзьмі. Лынькоў.
2. Уст. Вал, насып у цытадэлях, крэпасцях для аховы ад ворага.
[Іт. parapetto.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узысці́, -ыду́, -ы́дзеш, -ы́дзе; -ышо́ў, -шла́, -ло́; -ыдзі́; зак.
1. Ідучы, падняцца наверх.
У. на ўзгорак.
У. на другі паверх.
2. Ступіць, уз’ехаць на паверхню чаго-н. або ўвайсці, уехаць куды-н.
У. на кладку.
Цягнік узышоў на мост.
У. на двор.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: узняцца над гарызонтам.
Сонца ўзышло.
4. Праросшы, паказацца на паверхні глебы (пра пасеянае).
Лубін густа ўзышоў.
|| незак. узыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і усхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1 знач.).
|| наз. узыхо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.) і узыхо́джанне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сплы́сці і сплыць, сплыву́, сплыве́ш, сплыве́; сплывём, сплывяце́, сплыву́ць; сплыў, сплыла́, -ло́; зак.
1. Паплысці ўніз па цячэнні, быць знесеным вадой.
Мост сплыў аж да кустоў вербалозу.
2. Сцячы адкуль-н.
Вада з сенажаці сплыла к вечару.
3. Плаўна апусціцца, аддаліцца, адысці і пад.
Пыл сплыў ад дарогі на прысады.
4. перан. Паступова, павольна знікнуць.
З твару сплыла ўсмешка.
5. Мінуць, прайсці (пра час, здарэнні).
Сплыла маладосць, а за ёй і жыццё.
Было ды сплыло (прымаўка).
6. перан. Бясследна прапасці.
Тавар сплыў невядома куды.
Сплылі грошы і няма.
7. Знемагчы ад страты крыві.
С. крывёю.
|| незак. сплыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АПАЛАДО́Р
(Apollodōros) з Дамаска, старажытнарымскі архітэктар і інжынер пач. 2 ст. Пабудаваў грандыёзны ансамбль форума Траяна ў Рыме (111—114),
будынкі бібліятэк і знакамітую калону Траяна, абвітую стужкай рэльефаў на тэму паходу Траяна ў Дакію. Апаладор прыпісваюць аркі Траяна ў гарадах Анкона (пасля 115) і Беневента. Сярод работ, якія не захаваліся, — мост цераз Дунай каля г. Дробета (цяпер у Румыніі), адэон, цырк і тэрмы Траяна ў Рыме.
т. 1, с. 414
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Aquam turbare dedecet, ne pura tibi desit
Не прыстала муціць ваду, каб чыстай табе хапіла.
Не подобает мутить воду, чтобы чистой тебе хватило.
бел. Не плюй у вадзіцу: згадзіцца напіцца. Не плюй у крыніцу: прыйдзеш па вадзіцу.
рус. Не плюй в колодец: пригодится напиться. Воду не мути, придётся черпнуть.
фр. Il ne faut jamais dire: Fontaine, je ne boirai de ton eau (Никогда не стоит говорить: фонтан, я не буду пить твою воду).
англ. Let every man praise the bridge he goes over (Пусть каждый хвалит мост, по которому идёт).
нем. Spei nicht in den Brunnen: vielleicht wirst du noch sein Wasser trinken (Не плюй в колодец: возможно, ты напьёшься из него воды).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
кантро́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кантролю, ажыццяўляе кантроль. Кантрольны пункт. Кантрольны мост. Кантрольная камісія. // Прызначаны для кантролю. Кантрольная работа. Кантрольная апаратура.
2. у знач. наз. кантро́льная, ‑ай, ж. Праверачная работа ў школе, вну. Было ў Сяргея і сваё, асабістае жаданне. Пра яго ён не толькі не пісаў ніколі ў кантрольнай, але нават не гаварыў і сваім лепшым сябрам. Шахавец.
•••
Кантрольныя лічбы гл. лічба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напро́ст, прысл.
1. Не звязваючы (у снапы), свабодна. Камунары завіхаліся на жніве. Павыцягвалі панскія жняяркі, прыладзілі да кос грабелькі і з ранішняй расою клалі напрост супольна пасеянае жыта. Грахоўскі. / перан. Свабодна, без цяжкасцей. Значыць, сіла такая — вялікая — ёсць, Што й навалу абложыць напрост: Гэта наша — твая і мая — маладосць. Глебка.
2. Абл. Напрасткі. Беглі людзі напрост — Цераз мост, цераз луг — На папар Беглі. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АБЛА́М,
забарол, невысокая (каля 1,5 м) надбудова над абарончымі сценамі і вежамі драўляных замкаў Беларусі ў 16—17 ст. Служыў пагрудным прыкрыццём для абаронцаў. Меў выгляд верт. сценкі з 3—7 вянкоў, якая апіралася на кансольныя выпускі бэлек гарадзен, тарасаў і вежаў і выступала за сцены ніжніх ярусаў. Па бэльках насцілаўся верхні баявы мост з падсябіццямі. Прарэзаны байніцамі аблам часам завяршаўся дахам і ствараў крытую баявую галерэю, напр., у Віцебскіх замках.
т. 1, с. 25
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
разве́сці¹, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; -вёў, -вяла́; -ло́; -вядзі́; -ве́дзены; зак.
1. каго (што). Ведучы, даставіць (многіх) у розныя месцы.
Р. вартавых.
2. перан. Разлучыць каго-н., аддаліць аднаго ад другога.
Лёс навекі нас развёў.
3. каго (што). Скасаваць чый-н. шлюб.
4. Адвесці часткі чаго-н. у розныя бакі; рассунуць, расставіць што-н. злучанае.
Р. мост.
◊
Развесці рукамі (разм.) — павесці рукамі ў розныя бакі ў знак здзіўлення, бяссілля ў вырашэнні якой-н. справы.
|| незак. разво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. развядзе́нне, -я, н. (да 4 знач.), разво́д, -у, М -дзе, м. (да 1, 3 і 4 знач.) і разво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)