Ата́ка. Рус., укр.атака. У беларускай з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 72; Курс суч., 166) у канцы XIX — пачатку XX ст. (Гіст. лекс., 246), дзе з нямецкай ці непасрэдна з французскай (Фасмер, 1, 95; Шанскі, 1, А, 169) з канца XVII ст. (Асманаліеў, ЭИРЯ, 6, 102–103). Польскае пасрэдніцтва для рускага слова (Біржакава, Очерки, 344) няпэўна: у польскай іншае граматычнае афармленне — atak.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адо́лець, -ею, -ееш, -ее; -ены; зак.
1.каго-што. Перамагчы ў барацьбе, асіліць.
А. ворага.
2.перан., што. Пераадолець якія-н. цяжкасці, перашкоды, справіцца з чым-н., перасіліць у сабе якія-н. пачуцці, жаданні; авалодаць чым-н., засвоіць і пад.
А. курс фізікі.
А. цяжкі экзамен.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., каго-што. Пра які-н. стан: цалкам ахапіць.
|| незак.адо́льваць, -аю, -аеш, -ае; наз.адо́льванне, -я, н.
|| наз.адо́ленне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праслу́хаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.
1.гл. слухаць.
2.каго-што. Выслухаць ад пачатку да канца.
П. оперу. П. курс лекцый.
3.каго-што. Вызначыць на слых стан чаго-н. (спец.).
П. лёгкія.
4.што. Слухаючы, не ўспрыняць, не пачуць (разм.).
Баяцца, каб не п. галоўнае.
5. Выведаць па чутках, размовах.
П. аб прыездзе артыстаў.
6.каго-што. Правесці які-н. час слухаючы.
|| незак.праслу́хваць, -аю, -аеш, -ае (да 2—5 знач.); наз.праслу́хванне, -я, н.іпраслухо́ўваць, -аю, -аеш, -ае (да 2—5 знач.); наз.праслухо́ўванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
analfabeta
analfabet|a
м.
1. непісьменны;
2.перан. непісьменны; невук; прафан;
kurs dla ~ów — курс для пачаткоўцаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Аске́т. Новае запазычанне з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 76), дзе аскет (гэта форма з сярэдзіны XIX ст., з канца XVII — аскит) усталявалася пад нямецкім уплывам (ням.Asket), у той час як аскит (як і нямецкае слова) з грэч.ἀσκητής пачаткова ’чалавек, які практыкуецца’. На грэчаскую першакрыніцу беларускага слова ўказваў Булахаў, Курс суч., 163. Польск.asceta адлюстроўвае іншую галіну пашырэння слова ў Еўропе праз лацінскую мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
tack1[tæk]n.
1. кіру́нак; паліты́чная лі́нія;
be on the right tack быць на пра́вільным шляху́;
try a different tack паспрабава́ць і́ншы спо́саб
2. цвік з шыро́кай пле́шкай
3. шыво́к;
tailor’s tacks фастры́га
4.naut. галс, курс
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ГАЛС
(галанд. hals),
1) курс судна адносна ветру: левы галс (вецер дзьме з левага боку), правы галс.
2) Адрэзак шляху судна (ад павароту да павароту), якое ідзе зігзагападобным курсам пры лавіраванні пад ветразямі, выкананні прамерных работ, траленні і інш. 3) Прылада, якая мацуе да мачты ніжні наветраны вугал ветразя (галсавы вугал).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
абме́нны Tausch-; Áustausch-; Wéchsel-;
абме́нны пункт (валютны) Wéchselstube f -, -n, Wéchselbüro n -s, -s Wéchselstelle f -, -n;
абме́нны фондÁustauschfonds [-fõ:] m –s [-fõ:s], -s [-fõ:s];
абме́нны курсфін Wéchselkurs m -es, -e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Навучэ́нец ’вучань старшых класаў, слухач сярэдніх навучальных устаноў’ (ТСБМ). Наватвор 30‑х гадоў для перадачы рус.учащийся; упершыню ўведзена ў норму РБС–53 (гл. Лужанін у зб. Слова наша роднае. Мн., 1986, 97), аўтарства прыпісваецца П. Глебку (Маладосць, 1981, 9, 172; Каўрус, Мова народа, мова пісьменніка. Мн., 1989, 219). Ад навуча́цца ’праходзіць курс навучання’, што ў сваю чаргу калькуе рус.обуча́ться ’тс’, якое належыць да сферы канцылярска-адміністрацыйнай лексікі.