сало́н м
1. (гасцёўня) Salón [-´lõ:] m -s, -s, Empfángszimmer n -s, -;
2. (зала для выставы, дэманстрацыі вырабаў і г. д) Salón m -s, -s, Módesalon m;
сало́н-цыру́льня Frisíersalon m;
3. (пасажырскі – у аўтобусе і г. д) Fáhrgastraum m -(e)s, -räume;
сало́н-ваго́н чыг Salónwagen m -s, -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Рыдня, рыдзіонка ’хата’ (Дмитриев, 241), рэдня́, рыдня́ ’тс’ (Доўн.-Зап., Шн., 23, 191), рыделька ’тс’ (Дэмб.), рыдзелька (свянц., лепей.), рыдзелка (арш.), грэдзенька (віц.), рыдля (Шн.). Нікольскі сцвярджае, гэта месца жыцця святых, суадносячы лексему з дзеясловам рыць, ад якога і паходзіць ры́для ’будыніна, ніжнія вянкі якой знаходзяцца ў зямлі’. Разам з тым ён дапускае, што рыдля — ’гумно’, у якім ток выраўноўваецца рыдлёўкай. Апошняе здаецца непраўдападобным. Хутчэй за ўсё тут маецца семантычны перанос: ’жыллё’ — ’гаспадарчы будынак’. Але гэту лексему не трэба атаясамліваць з брэсц. рыдля ’драўляны каркас у цаглянай сцяне’ (гл.). Бел. рыдня нельга аддзяліць ад віц. грыдня ’дом, хата’, ’гумно, дзе складалі збожа’, ці ад грыня, у якім ‑дн‑ перайшло ў ‑нн‑, а апошняе ў ‑н‑. Калі ўлічыць, што пачатковае г‑ у бел. гаворках магло перад зычнымі знікаць, можна сцвярджаць, што ўсе вышэй пададзеныя варыянты ўзыходзяць да ст.-бел. гридня ’прыбудова да княжацкага палаца, дзе знаходзілася варта або слугі’, ’зала для гасцей’, ’турма’, якое з’яўляецца працягам стараж.-рус. гридня ’памяшканне для целаахоўнікаў’. Апошняе паходзіць ад гридь ’грыдзь’ < ст.-сканд. griđi ’целаахоўнік’ (Фасмер, 1, 458; Лучыц-Федарэц, БЛ, 17, 65–66).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рассу́нуцца, ‑нецца; зак.
1. Пасунуўшыся, аддаліцца адзін ад аднаго, вызваліўшы паміж сабой месца, прастору. Хто сядзеў, дык тыя рассунуліся на лаўцы, і .. [баец] прысеў. Брыль. // Раз’яднацца, утварыўшы вольнае месца, раскрыўшы што‑н. Некалькі хвілін ніхто не паказваўся з вагонаў, а пасля ў адным з іх дзверы рассунуліся і на платформу саскочыў салдат. Арабей. У гэты час заслона рассунулася, і .. [Віцю] здалося, што проста на яго паплыла ўся зала. Нядзведскі. // Расступіцца, расхіліцца ў бакі. Раптам чарот рассунуўся, і з яго вынырнула невялікая лодка. Гамолка. / у перан. ужыв. Ноч разам пасвятлела, мрок рассунуўся, стала светла, як.. перад усходам сонца. Колас.
2. Разм. Разваліцца, разбурыцца. Дзядзька яшчэ гаварыў, што сена трэба браць цэлым ахапкам, бо калі яго разарвеш, дык, бывае, і рублём не паспееш прыціснуць, як увесь воз рассунецца... Дайліда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узварушы́ць, ‑рушу, ‑рушыш, ‑рушыць; зак., каго-што.
1. Злёгку паварушыць; разварушыць. Узварушыць зямлю вакол дрэва. Вецер узварушыў салому на страсе. □ Шыхта змерзлася, яе трэба моцна біць ломам — тады толькі ўзварушыш. Савіцкі. // Заставіць паварушыцца, ускалыхнуцца. З разгону [ветрык] узварушыў хмызняк. Смагаровіч.
2. перан. Разм. Вывесці са стану вяласці, пасіўнасці, расшавяліць; узняць. Узварушыць народ. □ Першы нумар «Ленінскага засеву», вывешаны на сцяне хаты-чытальні, узварушыў Затонне. Колас. [Алесь:] Памятаеш, як мы ўсё мястэчка ўзварушылі на перамер зямлі. Чорны. Зала нібы ажыла, жывыя чалавечыя пачуцці, думкі, страсці ўскалыхнулі, узварушылі сонную застоеную цішыню. Лынькоў. // Абудзіць, ажывіць. Узварушыць успаміны. Узварушыць у памяці старонкі мінулага.
3. перан. Разм. Выклікаць спачуванне, хваляванне; узрушыць. Манг здзівіўся і занепакоіўся. Такія слёзы, такі адчай ўзварушылі яго. Маўр. Галену навіна гэтая ўзварушыла вельмі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спарты́ўны Sport-; spórtlich, spórtgerecht, spórtmäßig;
спарты́ўная пляцо́ўка Spórtplatz m -(e)s, -plätze;
спарты́ўны касцю́м Túrnanzug [Spórtanzug] m -(e)s, -anzüge;
спарты́ўны абу́так Sport- und Túrnschuhe pl;
спарты́ўныя тава́ры Spórtartikel pl;
спарты́ўны агля́д Überblick über die Spórtereignisse;
спарты́ўнае тавары́ства Spórtverein m -s, -e, Spórtgemeinschaft f -, -en;
спарты́ўная за́ла Túrnhalle f -, -n, Spórthalle;
спарты́ўныя спабо́рніцтвы spórtliche Wettkämpfe;
спарты́ўны значо́к Spórtleistungsabzeichen n -s, -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
jarzyć się
jarzy|ć się
незак. свяціцца;
papieros ~ł się w ciemności — цыгарэта свяцілася ў цемры;
sala ~ła się od świateł — зала зіхацела ад агнёў;
złość ~ła się w jego oczach — злосць блішчэла ў яго вачах
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
адрэ́заць сов.
1. в разн. знач. отре́зать; (пилой — ещё) отпили́ть;
а. касу́ — отре́зать ко́су;
а. кава́лак са́ла — отре́зать кусо́к са́ла;
а. гекта́р сенажа́ці — отре́зать гекта́р сеноко́са;
а. шлях праці́ўніку — отре́зать путь проти́внику;
2. перен. отре́зать;
— Хо́піць, — ~зала яна́. — Хва́тит, — отре́зала она́;
◊ як нажо́м а. — как ножо́м отре́зать;
сем разо́ў адме́рай, а раз адрэ́ж — посл. семь раз отме́рь, оди́н раз отре́жь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
умясці́ць сов.
1. (уместить в себе) вмести́ть;
за́ла ўмясці́ла ўсіх дэлега́таў — зал вмести́л всех делега́тов;
2. (поместить внутри чего-л., во что-л.) вмести́ть; умести́ть;
у. усе́ кні́гі ў ша́фу — вмести́ть (умести́ть) все кни́ги в шкаф;
у. усе́ я́блыкі ў кош — умести́ть (вмести́ть) все я́блоки в кош;
3. (поместить, расположить) умести́ть;
у. у кутку́ пако́я сто́лік для тэлеві́зара — умести́ть в уголке́ ко́мнаты сто́лик для телеви́зора
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
доI предлог с род. да (каго, чаго);
от Ми́нска до По́лоцка ад Мі́нска да По́лацка;
отложи́ть до ве́чера адлажы́ць (адкла́сці) да ве́чара;
дойти́ до реки́ дайсці́ да ракі́ (рэ́чкі);
начи́стить до бле́ска начы́сціць да бля́ску;
зал вмеща́ет до ты́сячи челове́к за́ла ўмяшча́е да ты́сячы чалаве́к;
до вре́мени да ча́су;
до поры́ до вре́мени да пары́ да ча́су;
до свида́ния да пабачэ́ння;
от сло́ва до сло́ва ад сло́ва да сло́ва.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
тэатра́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да тэатра (у 1–3 знач.). Тэатральнай мастацтва. Тэатральная зала. □ У канцы залы ўзвышаўся памост накшталт тэатральнай сцэны, адгароджанай ад публікі моцным, хоць і нясклёпістым бар’ерам. Колас. [Вецер] зрываў з галавы ў Будніка шапку, шырока расхрыстваў полы паліто і сярдзіта рваў са сцен тэатральныя афішы. Галавач. // Звязаны з тэатрам, з дзейнасцю яго. Тэатральная крытыка. Тэатральны часопіс. Тэатральны сезон. □ Тым не менш .. дэбют [Мележа] ў новым жанры не прайшоў незаўважаным тэатральнай грамадскасцю. Гіст. бел. сав. літ. // Прызначаны для тэатра, сцэны. Тэатральная музыка. □ Я ўявіў сабе фантастычны лес, нібы тэатральную дэкарацыю да казкі. Бядуля. У Адэсе мы пакінулі ўсю сваю тэатральную маёмасць і ў двухкласных вагонах рушылі на поўнач. Рамановіч. // Прызначаны для падрыхтоўкі акцёраў, спецыялістаў тэатра. Тэатральнае вучылішча. Тэатральная студыя.
2. Характэрны для тэатра; умоўны, штучны. Тэатральныя прыёмы.
3. перан. Які вызначаецца тэатральнасцю (у 2 знач.). Тэатральная поза. □ Аднойчы, калі ён быў асабліва пануры, сінявокае, светлакосае дзеўчаня, зачапіўшы яго, адбеглася і, стаўшы ў позу, прамовіла: — О, Алекс!.. Сарвалася з тэатральнага тону, пырснула звонкім смехам і пабегла. Брыль.
•••
Тэатральныя падмосткі гл. падмосткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)