радзю́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Абл. Дзяружка. Пасярод .. падворка на старых саматканых радзюжках сушылася на сонцы жыта. Арочка. Завуць радзюжкамі дзяружкі У нас здавён. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцерабі́ць, сцераблю, сцярэбіш, сцярэбіць; зак., што.
1. Раздрабніць на часткі, пагрызці, пакрышыць. Мышы сцерабілі жыта ў гумне.
2. перан. Разм. З’есці (у вялікай колькасці). Што зарабіў, тое і сцерабіў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жыце́ц ’расліна Phleum L.’ (Нас.). Рус. жите́ц ’Bromus secalinus L’, укр. житець ’Bromus mollis L.’ Ад асновы, прадстаўленай у слове жыта з суфіксам ‑ец (< ‑ьць): житьць > жыцец на метанімічнай падставе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жы́цік ’расліна Lolium, род з сям. злакавых’. Параўн. польск. życica ’тс’. Ад. *žitъ ’злак’, утворанага, як і жыта (гл.), але аднесенага да м. р., з суфіксам ‑ік на метанімічнай падставе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Націра́ць ’змятаць з абмалочанага збожжа пустыя каласы’ (барыс., талач., Сл. ПЗБ, Шатал.). Відаць, да це́рці, націра́ць ’шараваць, шморгаць’, што адлюстроўвае тэхналогію ачысткі абмалочанага збожжа, параўн.: Мятлой націралі жыта (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перашушэліць ’ператачыць (жыта…)’ (Некр.). Да пера- і шушэліць гукапераймальнага паходжання, параўн. шушкаць ’шарахцець, шушукаць’, або ў выніку кантамінацыі з шашаль і шу́йіамець ’недабраякаснае зерне’ ці шуйшіца ’смецце, адыходы пры веянні’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазале́тась, прысл.
Два гады назад. Жыта і цяпер як сцяна, такога не было ні летась, ні пазалетась. Навуменка. [Сыч] памятаў, колькі атрымана малака летась, пазалетась, нават у першы пасляваенны год. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падасыпа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.
Дасыпаць да якога‑н. узроўню ўсё, многае. Падасыпаць мяшкі збожжам. // Дасыпаць нейкую колькасць чаго‑н. ва ўсё, многае. Падасыпаць жыта ў засекі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падашука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Разм. Крыху ашукаць. Прадам бульбу, прадам жыта, Абы было шыта-крыта... — зачаў Янка другую песню. — Глядзі, каб не падашукалі! — перасцярог яго Андрэй Падгорны. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паскаро́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
1. Пабаранаваць. [Андрэй:] — А якую мужчынскую работу яна робіць? Памагла мне перад сяўбой папар паскародзіць, жыта забаранаваць. Чарнышэвіч.
2. і без дап. Скародзіць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)