да​II союз

1. (соединительный) ды;

день да ночь дзень ды ноч;

2. (противительный) ды; (но) але́;

хо́чет, да не мо́жет хо́ча, ды (але́) не мо́жа;

3. (в начале предложения с оттенком заключительности, в середине предложения для усиления следующего слова) ды;

да сде́лайте же ды зрабі́це ж;

он когда́-нибу́дь да вернётся ён калі́-не́будзь ды ве́рнецца;

◊

да и то́лько ды і то́лькі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

грук назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

  1. Тое, што і грукат.

  2. выклічнік: у знач. выказніка: Ужываецца ў значэнні дзеясловаў грукаць і грукнуць.

    • Калёсы г. ды г. па бруку.
    • Ні стуку ні груку (размоўнае) — ціха, без шуму.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

дыбкі прыслоўе

У выразе: на дыбкі (размоўнае) —

  1. на заднія ногі (стаць, падняцца).

    • Конь спалохаўся і на дыбкі;

  2. пераноснае значэнне, не згадзіцца з чым-н., рэзка запратэставаць.

    • Усё скончылася б памяркоўна, ды Габрусь на дыбкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

пра́дзед м.

1. пра́дед, праде́душка;

2. только мн. пра́деды, пре́дки;

на́шы ~ды — на́ши пра́деды (пре́дки);

◊ дзяды́ і ~ды — деды́ и пра́деды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

прыла́да ж.

1. (механизм) приспособле́ние ср.;

2. чаще мн. принадле́жности;

канцыля́рскія ~ды — канцеля́рские принадле́жности;

пісьмо́выя ~ды — пи́сьменные принадле́жности;

3. (инструмент) ору́дие ср.;

~ды пра́цы — ору́дия труда́;

4. спорт. снаря́д м.;

5. см. прыбо́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ану́, выкл. (разм.).

1. Ужыв. для выражэння закліку або прымушэння да дзеяння. Ану, за косы ды на лугі!

2. (з Р у спалучэнні з займ. 2 і 3 ас.). Адпавядае словам «адвяжыся», «адстань» і пад. Ану цябе, Максім!

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

зноў, прысл.

Яшчэ раз; да таго ж. З. пайшоў дождж. Вы з. тут строіце падкопы?

◊

Зноў жа і зно́ў-такі (разм.) — да таго ж, у дадатак.

Вакол крам ды зноў к нам (прымаўка; разм.) — вярнуцца ні з чым.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

Come on!

За мно́ю! Хадзе́м хутчэ́й! Калі́ ла́ска (про́сячы); А ну! Ды ну!

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

out of the frying pan into the fire

з агню́ ды ў по́лымя

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

◎ Пацярэбнік, (фалькл.) пацярэбнічак ’спажывец’ (Нас.). Да церабіць (гл.), параўн. песню: Ой, прыехалі пацярэбнінкі, ды цярэбяць, цярэбяць зубонкі. Фармальна лексеме пацярэбнік адпавядае рус. потребитель.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)