◊ ja ~! — іран. як бы не так!, дзе там!, але́ не то́е!
der ~ ist ángebrannt — спра́ва не вы́гарала
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
sprúdeln
1.
vi (s) біць крыні́цай, пе́ніцца
2) бурлі́ць, бульката́ць, клеката́ць, кіпе́ць
2.
vi (h) ху́тка [го́рача] гавары́ць
séine Líppen ~ Wítze — ён так сы́пле дасці́пнымі вы́разамі [жа́ртамі]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Гляк ’гаршчок з вузкім горлам’ (БРС, Шат., Касп.), глёк ’тс’ (Бяльк., Нас., Байк. і Некр.). Укр.глек, рус.гляк, глек, глёк, гилёк, ст.-рус.гълъкъ, голкъ, голькъ. Вельмі няяснае слова. Раней рэканструявалі прасл. формы тыпу *glьtъ і звязвалі гэта слова з прасл.glьjь ’глей’ (гл.). ТакБернекер, 1, 310; Трубачоў, Ремесл. терм., 217–218. Але Фасмер (1, 412) указвае на тое, што формы гэтага слова перашкаджаюць параўнанню з глей. Таму некаторыя даследчыкі мяркуюць, што гэта слова, магчыма, не спаконвечнае ў славян, і шукаюць крыніцу запазычання. Так, Гаўлава (гл. Этимология, 1966, 96 і наст.) думае, што ў даным выпадку да славян прыйшло культурнае слова з Міжземнамор’я. Параўн. грэч. лексемы, якія, як мяркуюць, маглі быць запазычаны ў слав. мовы: грэч.γαυλός ’збан’, γυλλάς ’від чашы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Qualia quisque geret, talia quisque feret
Як хто будзе сябе паводзіць, так да яго будуць і адносіцца.
Как кто будет себя вести, так к нему будут относиться.
бел. Як баба да дзеда, так і дзед да бабы. Які «здароў будзь», такі і «на здароўе». На добрае пытанне добрае і адпавяданне.
рус. Каков до людей, таковы и люди до тебя. Как сам станешь потчевать, так и люди тебя отпотчуют. Какову чашу другу нальёшь, такову и сам выпьешь. Как аукнется, так и откликнется. Каков привет, таков ответ. Кто сам ко всем лицом, к тому и добрые люди не спиной. Спроси громом, ливнем ответят.
фр. Tel bruit, tel écho (Каков шум, такое и эхо).
англ. Do by others as you would be done by (Поступай с людьми так, как хочешь, чтобы поступали с тобой).
нем. Ein finsterer Blick kommt finster zurück (Мрачный взгляд возвращается мрачным обратно). Wie der Hall, so der Schall (Как аукнется, так и звучит).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
сто́лькі, Рмн. столькіх, займ. істо́лькі, прысл.
1.займ. і прысл.указальнае. Абазначае іменна такую колькасць чаго‑н.; названая, вызначаная колькасць. — Блакіціна нябесная! — крычыць Шарэйка. — Колькі неба над лугам, столькі і лугу!.. Што значыць волявольная — калгас!Брыль.І хто гэта выдумаў столькі анкет?Панчанка./узнач.наз.сто́лькі, ‑іх. Зноў столькіх прыйшлося ўгаворваць, упрошваць, дакараць — нібы гэта грэбля не ўсім, а яму [Міканору] аднаму трэба.Мележ./ Як суадноснае слова ў галоўным сказе. На вазе не цягнула столькі, колькі на бязмене.Лобан.
2.займ. і прысл.азначальнае. Абазначае такую вялікую колькасць чаго‑н.; так многа, так доўга. [Петракоў:] Мы заўладалі чыгункай на працягу 10 кіламетраў. Столькі крыві нам каштавала...Кучар.— Дзе ты столькі забавіўся? — папракнула здзіўлена маці.Пальчэўскі./ Як суадноснае слова ў галоўным сказе. Усю зіму возяць .. [на Нёман] калоды і павязуць іх, бывала, столькі, што загрузяць увесь бераг.Колас.
3.прысл.мерыіступені. У такой ступені, настолькі, так. Столькі .. [Таццяна] перахварэла з-за яго, столькі перажыла!.. Часам і сама яна цвёрда верыла, што Віця — яе сын.Шамякін.Уперадзе таксама ішла машына, пылу давала столькі, што дарогі не відно было.Кулакоўскі./ Як суадноснае слова ў галоўным сказе. Ён столькі ж паважаў яе, колькі любіў.
•••
Не столькі..., колькі... — не так..., як...
Столькі і столькі — ужываецца замест паўтарэння колькасці, разавасці, цаны.
Столькі..., колькі і... — як..., так і...
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
2.заг.валя́й(це). Разм. Ужываецца ў якасці пабуджэння да дзеяння. [Дырэктар:] — Значыць, так рашыў?.. Што ж, валяй!Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ве́льмі, прысл.
Надта, надзвычайна; дужа. Адразу было відаць, што гэта вельмі добры і вельмі дужы чалавек.Чарнышэвіч.Міколку стала вельмі горача, падкошваліся ногі.Лынькоў.
•••
Не вельмі (што) — не зусім добры, так сабе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канфу́з, ‑у, м.
Няёмкае выпадковае здарэнне, якое выклікае збянтэжанасць, сорам; стан няёмкасці, збянтэжанасці, сораму. Гэтакі ж канфуз выйшаў — усё ішло так добра і гладка і на табе, заместа ментуза гада злавілі.Лынькоў.
[Ад лац. confusio — непарадак; збянтэжанасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засяля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.
1.Незак.да засяліць.
2. Насяляць пэўную тэрыторыю. У новым каменным веку [неаліце] ледзь не ўсю тэрыторыю сучаснай заходняй Беларусі засялялі плямёны так званай нёманскай культуры.«Помнікі».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аўдо́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Рмн. ‑так; ж.
1. Начная птушка атрада сеўцападобных з шэра-пясчаным апярэннем, якая сустракаецца на поўдні Беларусі.
2.Абл. Назва невялікай азёрнай рыбкі; род дробнай плоткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)