Verbum

Гасці́нец ’падарунак’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сл. паўн.-зах.), таксама ’бальшак, тракт’. Утварэнне яшчэ ў прасл. мове ад прыметніка *gostinъ (да *gostь ’госць’). Агляд матэрыялу гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 65–66. Гл. Слаўскі, 1, 327; Шанскі, 1, Г, 149.

Гро́шы, грош ’грошы’. У бел. мове запазычанне непасрэдна з польск. (grosz) у XV ст. Гл. Булыка, Запазыч., 86. Параўн. рус. грош, укр. гріш. Польск. grosz < ст.-чэш. groš < с.-лац. grossus. Гл. яшчэ Слаўскі, 1, 352; Брукнер, 159. Параўн. Фасмер, 1, 462.

Грузд ’назва грыба грузд’. Параўн. рус. груздь, грузд, укр. груздь. Усх.-слав. (*gruzdь, *gruzdъ) назва прасл. характару. Лічыцца роднасным словам з *grǫda, *gruda (гл. града́). Гэта назва грыба з’яўляецца выключна славянскай. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 158. Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 463–464.

Гуга́ць ’гуляць, банкетаваць; весці разгульнае жыццё’ (Нас.). Трубачоў (Эт. сл., 7, 167) параўноўвае са славен. gúgati ’гайдаць, разгушкаць’, чэш. huhati ’крычаць (пра саву)’, рус. гу́га́ть ’гайдаць, разгойдваць’. Паводле Трубачова (там жа), слова экспрэсіўнага паходжання. Гл. яшчэ Бернекер, 1, 361; Фасмер, 1, 469.

Дро́бны ’малы, дробны’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сцяшк., Сл. паўн.-зах. і г. д.). Гэта слова ўтворана яшчэ ў прасл. час (прасл. *drobnъ(jь); агляд матэрыялу гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 122) і лічыцца вытворным ад асновы *drob‑ (да *drobiti, *drobь).

Ду́мны ’горды’ (Нас., Байк. і Некр.). Паводле Кюнэ (Poln., 52), запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dumny ’горды’ (аб паходжанні польск. слоў гл. Брукнер, 103; Слаўскі, 1, 179). Параўн. ду́ма ₂ (гл.). Гл. яшчэ Слаўскі, там жа; Трубачоў, Эт. сл., 5, 154–156.

Зяні́ца ’зрэнка’. Рус. зени́ца, укр. зіни́ця, чэш. zenice, славен. zęníca, серб.-харв. зе̏ница, зје̏ница, балг. зенѝца, макед. зеница. Ст.-слав., ст.-рус. зѣница. Прасл. zěnica ад zěn‑a з суф. ‑ica. Пра *zěn‑ гл. зенкі; гл. яшчэ ззяць, зрэнкі. БЕР, 1, 635.

◎ Ке́знуцца ’капрызіце, непакоіцца’ (Сл. паўн.-зах.). Лексічнае пранікненне з балт. Параўн. літ. kelzołis, keiziotis ’валтузіцца, кідацца’ (там жа, 456). Балтыйскае паходжанне пацвярджаецца таксама геаграфіяй беларускага слова. Параўн. яшчэ кезам (гл.) у фразе «кезам прайшла калʼа нас, нʼичога пʼе сказала» (Сцяшк. Сл., 208).

Папа́ха ’высокая футравая шапка’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’круглая шапка з аўчыны’ (Сцяшк.). З рус. папа́ха ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 74), дзе з азерб. papax ’тс’ (Радлаў, 4, 1207), якое выводзілася з чаркескага (Корш у Праабражэнскага, 2, 40; гл. яшчэ Фасмер, 3, 200).

Патаску́ха ₁ ’публічная жанчына’ (Мядз.), добр. ’пасялуха’ (Мат. Гом.). Відаць, з рус. потаску́ха; параўн. яшчэ потаскна́я, потаску́ша, потаску́нья ’тс’.

Патаску́ха ₂ ’парушэнец парасоністы, Chimaphila Pursh. umbellata (L.)’ (ігн., Сл. ПЗБ). Відаць, да патаску́ха ₁. Матывацыя: паўзучае карэнішча расліны цягнецца, па-руску «тащится».