Verbum

Рыска ’сібірская кошка дымчатага колеру’ (Нас. Доп.), ры́скі ’трохколерны кот’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел. рысоватый ’буры’ (XVII ст.), польск. rysawy, ryszawy ’рудаваты’. Ад ры́са (гл.) з-за характэрнай паласатай афарбоўкі ката, параўн. славац. rysý, rysavý ’стракаты’.

Ры́ска ’зямельны ўчастак у 510 сотак’ (Выг.). Ад рэ́заць ’наразаць зямлю’. Гл. рэ́зка.

Рэ́шта ’астача, астатак; рэшта’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Касп., Нас., Сл. ПЗБ, ТС), ’абрэзак тканіны’ (ЛА, 4), рэшт ’астача, рэшта’ (ЛА, 3), рэйшта ’тс’ (Сцяшк. Сл.), рэшка ’рэшта, астатак’ (Бяльк.). Ст.-бел. решта ’рэшта’ < ст.-польск. reszta < ням. Rest (Булыка, Лекс. запазыч., 81). Сюды ж рэштавы ’астатні’ (Нас.).

Свірэ́піца ‘свірэпа; пустазелле’ (Кіс., Гарэц., Мядзв., Шн. 3). Рус. свире́пица, укр. свирі́пиця ‘тс’, ст.-рус. сверѣпица ‘дзікі гарох’, ст.-слав. свѣрѣпица ‘пустазелле’. Прасл. *sverěpica. Дэмінутыў ад *sverěp‑ (гл. свірэпа) з суф. ‑ic(a) (Мяркулава, Очерки, 75 і наст.). Параўн. ст.-бел. свирепий ‘конскі’ і конскі шчавель ‘неядомае шчаўе’.

Скру́ха ‘туга, маркота’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Сцяшк., Др.-Падб.), ‘сум, раскаянне’ (Нас., Гарэц.), сукру́ха ‘тс’ (Нар. Гом.), скрух ‘смутак’ (Шн. 2), скрухлі́ва ‘сумна’ (Сцяшк. Сл.), сукру́шны ‘спачувальны’ (ТС). Ст.-бел. скруха ‘раскаянне; шкадаванне, жаль’ з 1577 г. < ст.-польск. skrucha (Булыка, Лекс. запазыч., 134). Аднакаранёвае з крух (гл.).

Сыгне́т ’пярсцёнак з пячаткай’ (Нас., Сцяшк.), сыгнэ́т ’тс’ (Касп.), ’залаты пярсцёнак’ (маладз., Гіл.). Ст.-бел. сыкгнетъ (сегнетъ, сегнитъ, секгнетъ, сигнетъ, сыгнетъ) ’тс’ з 1498 г., запазычанне са ст.-польск. sygnet (XV ст.), якое з с.-лац. signetum (Булыка, Лекс. запазыч., 34), што да лац. signum ’знак’ (Брукнер, 528).

Сяда́ць ’садзіцца’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Некр. і Байк., Стан., Сл. ПЗБ), сяда́й(це) ’прапанова, загад сесці’ (ТСБМ), седа́ць ’садзіцца’ (ТС), ст.-бел. седати ’тс’ (Сл. Скар.). Параўн. укр. сіда́ти, польск. siadać, чэш. sedati, славен. sedati, серб.-харв. се̏дати, балг. ся́дам, ст.-слав. сѣдати. Шматкратны дзеяслоў да сядзець, гл.

Таёж, ст.-бел. таёжь ’таксама’ (?): таёжь соу(ть) та(мъ) многїє комары и їаскїне подземъне (XV ст.; Карскі 2-3, 455). Параўн. польск. też, каш. tëž, täiš, teiš, чэш. též, славац. tiež, в.-луж. tež, дыял. tejž, täž. З *toje‑že ’тс’, гл. той (ESSJ SG, 2, 672).

То́кар ’рабочы, спецыяліст па апрацоўцы металу, дрэва і пад. шляхам абточвання’ (ТСБМ, Гарэц., Ласт., Некр. і Байк., Арх. Вяр., Вруб.), такар ’тс’ (Стан.), ст.-бел. токар ’токар’ (1557 г., КГС). Укр. то́кар ’тс’, рус. то́карь ’тс’, польск. tokarz ’тс’, звязана з тачыць ’абточваць’ (Брукнер, 573; Фасмер, 4, 70).

Тупі́ца ‘тупая сякера’, ‘тупы, някемлівы чалавек’ (ТСБМ, Нас., Шымк. Собр., Руб., ТС, Касп., Пятк. 2, 3), ‘тупая сякера’ (Чач., Бяльк., Варл.), ст.-бел. тупица ‘тупая сякера, каса і пад.’ (1590 г., ГСБМ). Да тупы (гл.), паводле Борыся (631–632), першапачаткова ў адносінах да прылад, пазней — у адносінах да чалавека.

Турку́с ‘непразрысты каштоўны камень, біруза’ (Ласт.), ст.-бел. туркусъ, туркосъ ‘тс’ (1541 г.), туркусовый ‘блакітны, бірузовы’ (ГСБМ). Запазычана са ст.-польск. turkus ‘тс’, якое з ням. Türkis ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 142); апошняе з франц. субстантываванага turquoise ад turguois ‘турэцкі’, г. зн. ‘турэцкі каштоўны камень’ (Duden. Etymologie, 872).